Jerzy Różycki. Polski matematyk i kryptolog; razem z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.
Urodził się 24 lipca 1909 r. w Olszanie na terenach dzisiejszej Ukrainy. W 1926 r. ukończył Wyszkowskie Prywatne Gimnazjum Koedukacyjne. Studiował matematykę na Uniwersytecie Poznańskim, a podczas studiów został członkiem Korporacji Akademickiej Chrobria. Jeszcze w czasie studiów rozpoczął pracę dla radiokontrwywiadu wojskowego.
Jako jeden z najzdolniejszych studentów Instytutu Matematyki został przyjęty na specjalistyczny kurs kryptologiczny zorganizowany na polecenie Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Znalazł się wśród wyróżniającej się trójki młodych matematyków, obok Mariana Rejewskiego i Henryka Zygalskiego, których zatrudniono w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego WP mieszczącego się w Pałacu Saskim w Warszawie.
Marian Rejewski w swoich wspomnieniach podkreślał, że Biuro Szyfrów Polskiego Sztabu Generalnego zaczęło się interesować Enigmą przez przypadek. Według niego, pod koniec 1927 lub na początku 1928 r. do Urzędu Celnego w Warszawie trafiła paczka z Niemiec, która zgodnie z załączoną deklaracją powinna była zawierać urządzenia radiowe. Jej nadawca - przedstawiciel niemieckiej firmy - domagał się, aby przesyłka natychmiast została zwrócona do Niemiec, bowiem została wysłana do Polski przez pomyłkę. Zaalarmowani jego uporczywymi naleganiami funkcjonariusze celni zwrócili się do polskiego wywiadu. Przedstawiciele służb wywiadowczych otworzyli paczkę, w której znajdowała się legendarna maszyna szyfrująca.
Po bezowocnych próbach odczytania pierwszych informacji szyfrowanych za pomocą Enigmy, które niemieckie wojskowe stacje radiowe zaczęły nadawać w 1928 r., nowy szef Biura Szyfrów ppłk Gwido Karol Langer postanowił zakupić uproszczony egzemplarz Enigmy w wersji przeznaczonej na rynek cywilny i zorganizować kurs kryptologii dla grupy studentów Uniwersytetu Poznańskiego. Potem trzem najwybitniejszym, Różyckiemu, Rejewskiemu i Zygalskiemu, zaproponował pracę nad rozszyfrowywaniem Enigmy.
Rozpoznanie przez Mariana Rejewskiego tajemnicy Enigmy nastąpiło w grudniu 1932 r., a praktyczne zastosowanie – z udziałem Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego – w styczniu 1933 r. Rejewski opracował metodę określania ustawienia wirnika w maszynie Enigma (tzw. metoda zegara). Aż do jesieni 1939 r. polski Sztab Główny i Ministerstwo Spraw Zagranicznych, otrzymywały wielkiej wagi informacje o niemieckich siłach zbrojnych i innych resortach III Rzeszy, jednak bez ujawnienia Enigmy jako ich źródła.
Legendarna maszyna szyfrująca była używana przez wojsko niemieckie od 1928 r. Urządzenie, które mogło wygenerować w sumie czterysta sekstylionów kombinacji, czyli czwórkę i dwadzieścia sześć zer, uważane było za najdoskonalszą maszynę szyfrującą na świecie.
Przed wybuchem wojny Różycki został zmobilizowany do wojska, a podczas kampanii polskiej 1939 r. został ewakuowany z kraju. W 1941 r. został oddelegowany do ośrodka kryptologów w Algierze.
Polscy kryptolodzy znaleźli się we Francji po niemieckiej agresji na Polskę we wrześniu 1939 r. W lipcu tego roku pracownicy Biura Szyfrów przekazali przedstawicielom angielskiego i francuskiego wywiadu informacje na temat matematycznego systemu rozszyfrowywania niemieckich wiadomości kodowanych przez maszynę Enigma. Polacy przekazali też służbom wywiadowczym Francji i Wielkiej Brytanii replikę niemieckiego szyfrogramu oraz urządzenia deszyfrujące, zbudowane przez Jerzego Różyckiego, Mariana Rejewskiego i Henryka Zygalskiego.
Uważa się, że złamanie kodu Enigmy przyspieszyło zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej o 2-3 lata i uratowało życie prawdopodobnie 20-30 milionom ludzi w Europie i na świecie. Znajomość planów niemieckich pozwoliła na przygotowanie w 1944 r. zwycięskiej inwazji na Normandię. Niemcy nie byli przygotowani na odparcie uderzenia aliantów w tej części kontynentu. Nawet po rozpoczęciu operacji byli przekonani, że jest to próba odwrócenia uwagi od głównego ataku na Calais.
Niemieckie dowództwo nie było świadome faktu złamania kodów Enigmy przez aliantów, którzy pilnie strzegli sekretu przed przeciwnikiem. Frederick Winterbotham, jeden z angielskich kryptologów zajmujących się rozszyfrowywaniem niemieckich meldunków, twierdził, że Winston Churchill wiedział o planach Hitlera dotyczących zbombardowania 14 listopada 1940 r. miasta Coventry. Brytyjski przywódca miał, zgodnie z przekazem Winterbothama, poświęcić Coventry, aby zachować w tajemnicy przed Niemcami informację o złamaniu kodu Enigmy.
Różycki zginął na Morzu Śródziemnym 9 stycznia 1942 r., podczas powrotu z Algieru do ośrodka dekryptażu Cadix znajdującego się na terenie Francji. Statek pasażerski Lamorici’re, którego był pasażerem, zatonął w tajemniczych okolicznościach w pobliżu Balearów. Wśród 222 ofiar katastrofy, oprócz Różyckiego, znajdowali się: kpt. Jan Graliński – szef referatu sowieckiego, kontrwywiadu radiowego – Wschód Biura Szyfrów Referat nr 3 (BS-3); Piotr Smoleński – kryptolog Biura Szyfrów Ref. nr 3, i oficer francuski towarzyszący trzem polskim kryptologom – kpt. François Lane.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
