1906-07-27     2000-09-14

Jerzy Giedroyć

Redaktor

Polityk i publicysta, epistolograf. Twórca i redaktor paryskiej "Kultury". Jedna z najwybitniejszych postaci emigracji po drugiej wojnie światowej. Kierowany przez niego Instytut Literacki stał się najważniejszym polskim wydawnictwem emigracyjnym. Publikowało ono, prócz pisarzy żyjących na wychodźstwie, także literatów krajowych: najpierw pod pseudonimami, potem, w miarę łagodzenia komunistycznych represji, pod własnymi nazwiskami. Lista jego autorów obejmuje najświetniejsze nazwiska polskiej kultury powojennej. Podejmując się swojego dzieła, Giedroyc chciał, aby kultura na emigracji była kontynuacją kultury w kraju, z zaznaczeniem, że kultura polska należy do kręgu zachodnioeuropejskiego.

Rodzice

Franciszka ze Starzyckich i Ignacy Giedroyć pobrali sie w Mińsku, najpewniej 22 października 1905 r. - to data wygrawerowana na obrączce, która zachowała się wśród pamiątek rodzinnych. Ona, córka jednego z najlepszych w mieście krawców, i on – choć potomek starego rodu litewskich książąt, to bez majątku czy ważniejszej pozycji społecznej. Z zawodu aptekarz.
27 lipca 1906 r. urodził im się pierwszy syn, któremu podczas nabożeństwa w mińskiej katedrze nadano imiona Jerzy Władysław.

Dzieciństwo

Najwcześniejsze lata Jerzy spędza w Mińsku – domową naukę uzupełniają nielubiane przez niego lekcje gry na fortepianie. Sporo choruje, dużo czyta, korzystając z ojcowskiej biblioteki.

W roku 1916 rodzice wysyłają go do Moskwy, gdzie zaczyna edukację w gimnazjum Komitetu Polskiego. W rosyjskiej stolicy jest świadkiem rewolucji lutowej 1917 r., a po wcześniejszym zakończeniu roku szkolnego wyrusza do Petersburga. Nie mogąc tam odnaleźć stryjecznego brata swego ojca, Wiktora Giedroycia, udaje się w powrotną drogę do domu. Podróż jedenastoletniego Giedroycia po zrewolucjonizowanej Rosji trwa w sumie kilka tygodni. Zaczyna palić papierosy.

W Mińsku rodzice zapisują syna do gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej, prowadzonego przez Mariana Massoniusa. Naukę znów przerywa wielka polityka – w Mińsku po rewolucji październikowej władzę zdobywają bolszewicy, ale już w lutym 1918 r. do miasta wkraczają wojska niemieckie. Kilka miesięcy później, pośród tysięcy innych ewakuowanych z Mińska Polaków, rodziny Starzyckich i Giedroyciów – Ignacy i Franciszka, Jerzy i o trzy lata od niego młodszy Zygmunt - wyjeżdżają do Warszawy. Tutaj Jerzy kontynuuje naukę w Gimnazjum Jana Zamoyskiego, tu zda egzamin dojrzałości. Jeszcze przed maturą, w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r., jako telegrafista ochotnik służy w Dowództwie Okręgu Generalnego I w Warszawie.


Polska Norwida


Studia

W 1924 r. Jerzy Giedroyc zostaje studentem prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Na studiach wstępuje do korporacji akademickiej Patria i zostaje jej prezesem, a także – było to stanowisko rotacyjne, które w tym roku akurat Patrii przypadło – prezesem Koła Międzykorporacyjnego. Znacznie podnosi to pozycję Giedroycia i znacznie rozszerza krąg znajomości. Wraz z kolegami, w większości mającymi endeckie poglądy, w czasie przewrotu majowego 1926 r. postanawia bronić rządu Wincentego Witosa przed zbuntowanymi oddziałami Józefa Piłsudskiego. Obserwacja paniki i chaosu rządowej elity wyleczyła go zupełnie z parlamentaryzmu i „pogłębiło nastawienie propiłsudczykowskie i przekonanie o konieczności rządów autorytarnych” – napisze po latach w „Autobiografii na cztery ręce”.

Klub Złośliwych Szczeniaków

Pod koniec studiów, po okresie dorywczej pracy w dziale reklamowym Polskiej Agencji Telegraficznej, w „Kurierze Warszawskim” i „Warszawiance”, Jerzy w 1928 r. zaczyna – za sprawą zaprzyjaźnionego oficera II Oddziału Jana Karczewskiego – pracę w biurze prasowym Rady Ministrów. Wtedy dają o sobie znać jego ambicje polityczne – współtworzy Klub Złośliwych Szczeniaków, w ramach którego współpracują ze sobą młodzi ludzie, związani z obozem władzy, głównie sekretarze ministrów.

„Nie było to towarzystwo wzajemnej adoracji – twierdził Giedroyc – ale ludzie z różnych środowisk, motywowani ideą, a nie zajmowaniem posad. Nie załatwiało się z zasady spraw personalnych”. Po ukończeniu wydziału prawa w 1929 r. Jerzy Giedroyc rozpoczyna studia historyczne, a jednocześnie zamienia pracę w Radzie Ministrów na stanowisko referenta prasowego i parlamentarnego w Ministerstwie Rolnictwa.



Sekretarz

W roku 1930 zostaje w tym resorcie sekretarzem polityka obozu konserwatywnego ministra Leona Janty-Połczyńskiego. W tym okresie Giedroyc jest już dobrze znany w środowisku polskich zachowawców – od 1928 r. działa w organizacji Myśl Mocarstwowa, wydającym pismo o tej samej nazwie.
„Myśl Mocarstwowa przeciwstawiała się endeckiej koncepcji państwa narodowego i opowiadała się za państwem wielu narodów i religii, zgodnie z tradycjami Polski Jagiellonów. Przemawiała do nas idea prometejska Piłsudskiego (której nie mógł zrealizować w 1920 roku) utworzenia sprzymierzonych z Polską niepodległych republik: Ukrainy, Litwy, Białorusi, Gruzji, Kaukazu, co mogło osłabić lub nawet zlikwidować rosyjskie imperium” – opowiadał potem Mieczysław Pruszyński w „Migawkach wspomnień”.

Redaktor po raz pierwszy

1930 r. Giedroyc opracował pierwszy numer pisma „Wschód”, przejętego później przez Włodzimierza Bączkowskiego, a następnie objął redakcję „Dnia Akademickiego”. Rok później przekształcił to pismo w „Bunt Młodych”, a od 1933 – uniezależnił je od „Dnia Polskiego”, którego dotąd było cotygodniowym dodatkiem. Od lutego 1933 r. „Bunt Młodych” stał się 8-kolumnowym dwutygodnikiem, a w 1937 r. zmienił się w tygodnik „Polityka”.

Urzędnik i polityk

Z biegiem lat rosła tak osobista pozycja Giedroycia, jak i znaczenie pism przez niego redagowanych. Na początku lat 30. ściśle związany z ruchem konserwatywnym – nie tylko z licznymi organizacjami Obozu Mocarstwowego, ale też z ugrupowaniem księcia Janusza Radziwiłła Stronnictwo Prawicy Narodowej – z biegiem lat budował sobie opinię coraz bardziej niezależnego, choć uważał się za „wewnętrzną opozycję” obozu rządzącego. Za publikację krytykującego politykę władz artykułu „Kirow a Pieracki” groziło mu podobno internowanie w obozie w Berezie.

Skonfliktowany z jednym z następców Janty-Połczyńskiego Juliuszem Poniatowskim przeszedł Giedroyc do Ministerstwa Przemysłu i Handlu, gdzie wiceministrem został jeden z jego przyjaciół, Antoni Roman. U jego boku kontynuował karierę urzędniczą – był z nim m.in. na otwarciu Wystawy Światowej w Nowym Jorku w maju 1939 r. Jednocześnie próbował realizować swe projekty polityczne – w 1940 r. grupa „Polityka” miała nawet wysunąć własną listę kandydatów do Sejmu, a jednym z jej celów byłoby m.in. doprowadzenie do ogłoszenia autonomii Małopolski Wschodniej. W ostatnich dniach przed Wrześniem Giedroyc, wobec zaostrzenia się sytuacji w Europie, zabiegał też o wysłanie gen. Sosnkowskiego do USA jako szefa specjalnej misji wojskowej.

Wojna, Bukareszt

Wszystkie te plany runęły wraz z wybuchem wojny. Jerzy Giedroyc jako urzędnik państwowy podlegający ewakuacji do Rumunii zabrał ze sobą młodszego brata Henryka, zwanego Dudkiem (ur. 1922) oraz byłą żonę Tatianę, z którą rozstał się ok. 1937 r. po sześciu latach małżeństwa.

W Bukareszcie Giedroyc został sekretarzem Rogera Raczyńskiego, swego przyjaciela, który był ambasadorem RP przy dworze królewskim. Pomógł mu dostosować sposób funkcjonowania ambasady do wymogów czasu wojny i wojennej Rumunii, w której poza tysiącami uchodźców z Polski przebywała też niemal cała polska przedwrześniowa elita polityczna, internowana przez Rumunów.

U boku Raczyńskiego Giedroyc ugruntował sobie opinię związanego z sanacją, przez co naraził się obozowi generała Sikorskiego, który po klęsce wrześniowej doszedł do władzy. W wyniku prowokacji został oskarżony o łapówkarstwo i handel dokumentami, ułatwiającymi zdobywanie wiz. Oskarżyciele wycofali się z tych zarzutów dopiero po wielomiesięcznym śledztwie i przesłuchaniach.

Wyjeżdżając z Rumunii po likwidacji ambasady w listopadzie 1940 r., ambasador polecił Giedroyciowi pozostanie w Bukareszcie i pracę w poselstwie chilijskim, które oficjalnie przejęło reprezentowanie polskich interesów. Giedroyc szybko popadł w konflikt z Samsonem Mikicińskim, który nadzorował pracę Biura Polskiego w legacji Chile, a de facto zajmował się głównie robieniem interesów, m.in. we współpracy ze służbami niemieckimi. Grupa Giedroycia została z Biura zwolniona i – choć uznawana za jedynych reprezentantów sprawy polskiej m.in. przez dyplomatów brytyjskich – urzędowała nieoficjalnie, pomagając uchodźcom i internowanym, zbierając dla rządu RP informacje z okupacji niemieckiej i sowieckiej etc.

Z Bukaresztu Giedroyc wyjechał w lutym 1941 r. dzięki pomocy Anglików, którzy ewakuowali swoją placówkę po wstąpieniu Rumunii do Osi.

Tobruk, Irak, Monte Cassino, Gallipoli

Wiosną 1941 r. wraz z bratem Henrykiem wstąpił do wojska i wkrótce jako żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich skierowany został do obrony oblężonego Tobruku. W sierpniu 1942 r. Giedroyc odkomenderowany został do Iraku, do Dowództwa Dywizji, gdzie zajmował się pracą oświatową. Tam też spotkał Józefa Czapskiego, który był szefem Wydziału Propagandy Armii Polskiej na Wschodzie. Mianowany przez Czapskiego kierownikiem działu czasopism i wydawnictw wojskowych przeprowadził ich gruntowną reformę, skupiając się przede wszystkim na podniesieniu poziomu „Orła Białego”.

Z Armią Andersa przeszedł Giedroyc jej szlak bojowy aż do Monte Cassino, a niedługo później – na skutek zbyt liberalnie zdaniem zwierzchników prowadzonej polityki redakcyjnej „Orła” – został odwołany i skierowany do Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Gallipoli jako oficer oświatowy. Wiosną 1945 r. wraz z Czapskim wezwany został do Londynu, gdzie w maju objął stanowisko kierownika Wydziału Europejskiego w Ministerstwie Informacji i Dokumentacji, w ramach którego zajmował się m.in. propagandą Rządu na terenie Włoch i Francji, reprezentował tam również oficjalnie 2. Korpus gen. Andersa.

Rzym - Instytut Literacki

Jednocześnie pracował już nad utworzeniem oficyny wydawniczej, do czego udało mu się przekonać dowództwo Korpusu – 11 lutego 1946 r. gen. Anders powołał zespół, którego zadaniem było zorganizowanie Instytutu Literackiego w Rzymie. W skład pierwszego zespołu Instytutu wchodzili wówczas poza Giedroyciem m.in.: Gustaw Herling-Grudziński oraz Zofia i Zygmunt Hertzowie. Instytut pracował na potrzeby polskich instytucji cywilnych i wojskowych, prowadził też własną działalność wydawniczą, którą rozpoczęło wydanie „Legionów” Henryka Sienkiewicza. W czerwcu 1947 r. nakładem Instytutu Literackiego opublikowany został pierwszy numer pisma „Kultura”, które początkowo miało być „biletem wizytowym” oficyny wydawniczej Giedroycia.

Francja

W związku z likwidacją wojska we Włoszech przyszłość Instytutu stanęła pod znakiem zapytania, w związku z czym w połowie 1947 r. podjęto decyzję o przeniesieniu go do Francji, gdzie placówką 2. Korpusu kierował Józef Czapski. 27 sierpnia 1947 r. gen. Anders zatwierdził skład osobowy Instytutu Literackiego w Paryżu z Jerzym Giedroyciem jako kierownikiem.

W październiku tego roku po sprzedaniu drukarni etc. ekipa Instytutu – z wyjątkiem Herlinga-Grudzińskiego, który wyjechał do Londynu – przeniosła się do Paryża. Początkowo zatrzymali się w l'Hotel Lambert, a następnie w zajętej przez placówkę Czapskiego zrujnowanej willi przy 1, Avenue de Corneille w podparyskim Maisons-Laffitte. Już w Paryżu wydano kolejny, podwójny numer (2/3) „Kultury”. Po niespełna roku dołączył do Giedroycia i Hertzów sam Józef Czapski.

Życie „Kulturą”

Z końcem wojny zbiegł się też koniec całej epoki w życiu osobistym Jerzego Giedroycia. Z Warszawy doszły go wieści, że w Powstaniu zginęli jego rodzice. W tym samym czasie ostatecznie rozstał się z żoną. Jeszcze pod Anconą zginął Adolf Bocheński, a w 1945 r. w Atenach zmarł Roger Raczyński. Jedyną osobą, która łączyła nowy świat Redaktora „Kultury” z dawnym życiem Jerzego Giedroycia, był jego brat Henryk.

Po kilku latach spędzonych we Włoszech, a potem w Londynie dołączy on do zespołu Instytutu w 1952 r. Od końca lat 40. postępowało jednak utożsamianie się Giedroycia z Redaktorem, a Redaktora z „Kulturą” – i vice versa. Biografia Giedroycia coraz bardziej stawała się historią wydawanego przezeń pisma i skupionego wokół niego środowiska. Jeżeli więc „Kultura” przez pierwszą dekadę poszukiwała dróg wyjścia z kryzysu politycznego, jaki ogarnął emigrację – to nie sposób tego analizować w oderwaniu od osobistej sympatii i lojalności Jerzego Giedroycia wobec gen. Władysława Andersa.

Jeśli w „Kulturze” drukowali najwybitniejsi polscy literaci XX wieku, to było to efektem osobistej charyzmy, cierpliwości, a czasem i uporu Jerzego Giedroycia, każdego miesiąca rozsyłającego w świat tysiące listów i namawiającego do pisania Witolda Gombrowicza czy Czesława Straszewicza. Jeśli Dom „Kultury” stał się mekką, do której ciągnęli – czasem lękliwie, zacierając za sobą ślady, a czasem całkiem otwarcie – obywatele PRL, myślący inaczej, niż chciały władze – to była to konsekwencja postawy Giedroycia, od początku otwartego na kontakty z „krajowcami”, szukającego wśród nich nie tylko informacji, ale i współpracowników, wyszukującego i wspierającego rozmaite inicjatywy opozycyjne.

Dzięki osobistej decyzji, wyobraźni, a po części i fantazji Giedroycia, przez lata „indiańskimi sposobami” szmuglującego swe wydawnictwa nad Wisłę, gdy zaczęła się rodzić demokratyczna opozycja, jego pismo było już nad Wisłą znane i cenione, miało renomę i budziło zaufanie.

Dom i Ludzie

Jeżeli największym osiągnięciem „Kultury” było przekonanie Polaków, by zaakceptowali utratę Wilna i Lwowa na rzecz przyszłych, niepodległych Litwy i Ukrainy oraz by istnienie Ukrainy, Litwy i Białorusi uznali za kluczowe dla polskiej niepodległości (tzw. doktryna ULB) – to była to zasługa „wschodniej” duszy piłsudczyka Giedroycia bardziej niźli tylko intelektualne osiągnięcie Juliusza Mieroszewskiego.

Ponad pół wieku kierowania Instytutem Literackim to 637 numerów „Kultury”, 134 „Zeszyty Historyczne” i 512 książek wydanych w Bibliotece „Kultury”. To setki autorów rozsianych po całym świecie, w tym jeden najważniejszy – porte-parole Giedroycia, Juliusz Mieroszewski – w Londynie.

 Rzadkie wyjazdy poza Paryż – w pierwszych latach co kilka, kilkanaście miesięcy do Londynu, trzydzieści lat później także np. na targi książki we Frankfurcie. Kilkuosobowy zespół współpracowników mieszkających razem w Maisons-Laffitte – początkowo przy 1, Avenue de Corneille, a od 1954 r. w domu przy 94, Avenue de Poissy, kupionym dzięki wsparciu czytelników. Parter zajmowały biura, na piętrze były pokoje sypialne. W pawilonie koło domu urządzono pokoje dla gości – nie zawsze osobiście lubianych. Dom „Kultury” był ich niemal bez przerwy pełen.

Gdzie tu czas i miejsce dla życia osobistego, dla Jerzego Giedroycia po prostu? Wstawał najwcześniej spośród domowników, przez lata sam przygotowywał śniadanie. Najpóźniej też kładł się spać.

Kilkunastometrowy pokój na pierwszym piętrze stał się na resztę życia jego jedyną oazą prywatności, w której zaszywał się na poobiednią drzemkę i kilka godzin snu w nocy. Na ile można nazwać go domem? Na ile tych kilka godzin nazwać można prywatnymi? Wszak i wówczas zabierał ze sobą maszynopisy, nad którymi nieraz zasypiał, co kończyło się wypalonymi na pościeli i podłodze śladami upuszczonych papierosów...

„Kontynuowaliśmy i kontynuujemy 'życie pod namiotami'” – mówił niemal pół wieku później. Zakończył je w domu przy Avenue de Poissy 14 września 2000 r., planując kolejny numer „Kultury”. Numer 637. – ostatni.




Rozmowa o Polsce: Jan Karski i Jerzy Giedroyc.



KALENDARIUM


27 lipca 1906
 w Mińsku Litewskim rodzi się Jerzy Giedroyc, pierwszy z trzech synów Ignacego Giedroycia i Franciszki ze Starzyckich.

1909
 Narodziny brata Zygmunta.

1916
 Rodzice wysyłają Jerzego do Moskwy, uczy się tam w gimnazjum Komitetu Polskiego, mieszka na stancji.

1917
 Po rewolucji lutowej i zakończeniu roku szkolnego wraca do Mińska. Uczy się w gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej.

1918 
Prawdopodobnie latem 1918 r. przeprowadza się do Warszawy. Wstępuje do Gimnazjum Towarzystwa im. Jana Zamoyskiego.

1920
 Zgłasza się na ochotnika do wojska. Ma 14 lat i zostaje telegrafistą w Dowództwie Okręgu Generalnego I Warszawa.

1922
 Narodziny brata Henryka.

1924
 Rozpoczyna studia na wydziale prawa UW. Skończy je w październiku 1929 r. Działa w korporacji Patria i w ruchu międzykorporacyjnym.

1926
 Jako członek Patrii w czasie przewrotu majowego opowiada się początkowo po stronie rządu. Członkiem Patrii przestanie być w roku akad. 1929/1930.

1928
 Wstępuje do organizacji Myśl Mocarstwowa, redaguje „Dzień Akademicki”, dodatek do „Dnia Polskiego”, który później przekształci w „Bunt Młodych”. Pracuje w Biurze Prasowym Rady Ministrów. 1929 Zapisuje się na wydział humanistyczny UW.

1930
Zostaje sekretarzem ministra rolnictwa i reform rolnych Leona Janty-Połczyńskiego. Redaguje m.in. pierwszy numer kwartalnika „Wschód”.

1931
 Żeni się z Tatianą Szwecow, przeprowadzają się do mieszkania przy ul. Brzozowej. Redagowany przez Giedroycia dodatek do „Dnia Polskiego” zmienia tytuł na „Bunt Młodych”.

1932
 Jesienią Giedroyc zaczyna proces emancypacji „Buntu Młodych” od „Myśli Mocarstwowej”.

1933
 Wchodzi w skład Rady Naczelnej Zjednoczenia Zachowawczych Organizacji Politycznych jako reprezentant Stronnictwa Prawicy Narodowej, konserwatywnej partii Janusza Radziwiłła. „Bunt Młodych” zaczyna wychodzić samodzielnie jako dwutygodnik.

1934
 Nowym zwierzchnikiem Giedroycia w Ministerstwie Rolnictwa zostaje wiceminister Roger Raczyński.

1935 
Pod koniec roku Giedroyc składa dymisję w Ministerstwie Rolnictwa.

1936
 Zaczyna pracę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. 1937 „Bunt Młodych” staje się „Polityką”. Rozstanie z żoną.

1938
 „Polityka” wydaje publikację programową pt. „Polska idea imperialna”.

1939
 Zostaje naczelnikiem wydziału prezydialnego Ministerstwa Przemysłu i Handlu. „Polityka” zaczyna wychodzić jako tygodnik. Podróżuje „Batorym” do Nowego Jorku na Wystawę Światową.

5 września
 – Giedroyc zostaje ewakuowany z Warszawy, w trakcie wędrówki ku granicy rumuńskiej redaguje biuletyn „Ostatnie Telegramy”.

18 września 
– przekracza granicę. Do Rumunii zabiera brata Henryka i żonę.

24 września
 – Giedroyc przyjeżdża do Bukaresztu, zostaje sekretarzem ambasadora Rogera Raczyńskiego.

1940 
Spotkanie z wysłannikiem Abwehry, zostaje oskarżony w „sprawie karnej Jerzego Giedroycia i towarzyszy”, a następnie oczyszczony z zarzutów.

4 listopada 
– ewakuacja ambasady. Giedroyc pozostaje w Bukareszcie jako kierownik Biura Polskiego poselstwa Chile.

1941
 Zostaje ewakuowany przez Anglików do Stambułu.

12 kwietnia 
– przyjazd do Hajfy. Wraz z bratem Henrykiem wstępują do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, otrzymują przydział do Kompanii Transportowej.

26 sierpnia
 – trafia do oblężonego Tobruku, gdzie prowadzi punkt NAAFI (rodzaj kantyny/sklepu), pomaga też w wydawaniu pisma „Przy kierownicy w Tobruku”.

1942
 Stacjonuje w Gazali, Cyrenajce, Aleksandrii. Zostaje odkomenderowany do Mosulu w Iraku.

1943 
Po spotkaniu z Józefem Czapskim trafia do otoczenia gen. Andersa – rozpoczyna pracę w Wydziale Informacji i Oświaty Armii Polskiej na Wschodzie. Zostaje kierownikiem Działu Czasopism i Wydawnictw Wojskowych. Reformuje pismo „Orzeł Biały”, wydaje m.in. „Dziennik Żołnierza APW”. Poznaje Zofię Hertz i Juliusza Mieroszewskiego. Zostaje mianowany oficerem propagandy (PRO).

1944
 Przypływa do Tarentu. 2. Korpus od grudnia 1942 r. bije się we Włoszech. Zostaje ukarany dwutygodniowym aresztem za dopuszczenie do druku w „Orle Białym” artykułu „Libia a Cassino”. Dymisja ze stanowiska kierownika Działu Czasopism.

1945
 Zostaje oficerem oświatowym Centrum Wyszkolenia Wojsk Pancernych w Gallipoli. Na rozkaz gen. Andersa przyjeżdża do Londynu.

1946
 Szef sztabu 2. Korpusu „w porozumieniu z Rządem RP w Londynie” powołuje w Rzymie Instytut Literacki. Generał Anders mianuje Jerzego Giedroycia kierownikiem Instytutu Literackiego.

1947
 Pod redakcją Jerzego Giedroycia i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego ukazuje się pierwszy numer pisma „Kultura”. Instytut Literacki przenosi się do Francji.

1948
 Demobilizacja pracowników Instytutu Literackiego.

1950
 Zakaz rozpowszechniania „Kultury” w Polsce.

1951
 Czesław Miłosz wybiera wolność. Przez ponad rok będzie mieszkać w Domu „Kultury”. Do zespołu Instytutu dołącza Henryk Giedroyc. 1954 Apel do czytelników z prośbą o pomoc w kupnie nowej siedziby dla Instytutu Literackiego. Instytut przenosi się do domu przy 91, av. de Poissy, na granicy Maisons-Laffitte i Le Mesnil-le-Roi.

1961
 Giedroyc podróżuje po USA. 

1962
 Ukazuje się pierwszy numer „Zeszytów Historycznych”. Jerzy Giedroyc do 2000 roku wyda ich 133.

1966
 Henryk Giedroyc żeni się z Ledą Pasquali.

1969
 W Vance umiera Witold Gombrowicz, dwa miesiące później w Bernie – Jerzy Stempowski.

1973
 W Polsce umiera Zygmunt Giedroyc, brat Jerzego i Henryka.

1974
 Spotyka się w Zurychu z A. Sołżenicynem i dostaje jego zgodę na publikację „Archipelagu GUŁag”. J. Giedroyc, J. Czapski i G. Herling-Grudziński wchodzą w skład kolegium redakcyjnego emigracyjnego pisma rosyjskiego „Kontinent”, założonego przez Władimira Maksimowa.

1975
 J. Giedroyc udziela „Aneksowi” wywiadu, który – zgodnie z jego wolą - opublikowany zostanie dopiero w roku 1986.

1976
 W Londynie umiera Juliusz Mieroszewski, najbliższy współpracownik Redaktora.

1977
 Giedroyc publikuje „Deklarację w sprawie ukraińskiej”, podpisaną z jego inicjatywy przez emigrantów polskich, czeskich, rosyjskich i węgierskich. 

1979
 Umiera Zygmunt Hertz. 

1980
 W tygodniku „Le Point” rozmowa z J. Giedroyciem o Wydarzeniach Sierpniowych.

1985
 W 459. numerze „Kultury” pojawia się oświadczenie J. Giedroycia: „(…) Nie szukałem i nie szukam następcy i zastępcy (...) Mimo niewątpliwie zaawansowanego wieku nie wybieram się umierać, ponieważ wierzę, że mam jeszcze dużo do zrobienia”. 

1986
 8 października w podziemnym „Tygodniku Mazowsze” ukazuje się rozmowa z Jerzym Giedroyciem z okazji 40-lecia Instytutu Literackiego.1988 Spotkanie z Lechem Wałęsą w paryskim Centre du Dialogue. 

1989
 Giedroyc otrzymuje nagrodę Polskiego Pen Clubu „za wybitne zasługi dla piśmiennictwa polskiego”. 

1990
 Odmawia przyjęcia dyplomu za zasługi dla promocji kultury polskiej za granicą.

1991
 W Bibliotece Polskiej w Paryżu Jerzy Giedroyc odbiera swój pierwszy doktorat honoris causa przyznany przez Uniwersytet Jagielloński. 1994 Redaktor odmawia przyjęcia Orderu Orła Białego.

1995
 Promocja „Autobiografii na cztery ręce” z udziałem J. Giedroycia. W serii „Archiwum Kultury” ukazuje się jego korespondencja z K.A. Jeleńskim. 1996 Redaktora odwiedza prezydent RP A. Kwaśniewski. Giedroyc zostaje odznaczony Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej. 

1997
 Giedroyc przyjmuje z rąk prezydenta Algirdasa Brazauskasa honorowe obywatelstwo Litwy. Ukazuje się korespondencja z A. Bobkowskim. 

1998
 Giedroyc odbiera litewski Order Giedymina I stopnia. Ukazuje się korespondencja z J. Stempowskim. 

1999
 Ukazuje się korespondencja z J. Mieroszewskim z lat 1949-1956. 

2000
 Redaktor odpowiada na pytania internautów podczas czatu na portalu Onet.pl. 14 września - Jerzy Giedroyc umiera w Maisons-Laffitte w wieku 94 lat. Zostaje pochowany na cmentarzu w Le Mesnil-le-Roi. W listopadzie ukazuje się ostatni numer „Kultury” (nr 10/637).

Opracowano na podstawie m.in: – Mariusz Kubik, „Jerzy Giedroyc – postać i dzieło. Kalendarium” – „Jerzy Giedroyc 1906-2000”, opr. Jacek Krawczyk [w:] „Jerzy Giedroyc. Redaktor. Polityk. Człowiek” pod red. K. Pomiana, Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu, UMCS, Lublin 2001. – Marek Żebrowski, „Jerzy Giedroyć. Życie przed «Kulturą»”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012.
Zdjęcia: zdjęcie ze zbiorów Instytutu Literackiego,






HISTORIA I KULTURA
W POLONIJNEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ


Ten kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości.
Józef Piłsudski

W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI ZNAJDZIECIE PAŃSTWO 1496 TEMATÓW





COPYRIGHT

Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.


ARTYKUŁY DZIAŁU HISTORIA/KULTURA PAI WYŚWIETLONO DOTYCHCZAS   10 078 973   RAZY



×
NOWOŚCI ARCHIWUM WIADOMOŚCI HISTORIA-KULTURA DZIAŁANIA AGENCJI BADANIA NAUKOWE NAD POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ
FACEBOOK PAI YOUTUBE PAI NAPISZ DO REDAKCJI

A+ A-
POWIĘKSZANIE / POMNIEJSZANIE TEKSTU