W lipcu 1920 r. zadaniem ok. 200 tys. czerwonoarmistów pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego było zmiażdżyć Polskę panów i rozniecić ogień rewolucji w krajach zachodniej Europy. Ruszyli 4 lipca spod Mińska na Białorusi, 12 sierpnia byli już na przedpolu Warszawy, przed pierwszą linią polskiej obrony przedmościa praskiego.
Nie było dziełem przypadku, że do walnej bitwy w tej wojnie doszło w okolicy Radzymina. Miasto znalazło się na skraju zorganizowanej w pośpiechu pierwszej linii obrony biegnącej z Karczewa przez Wiązownę, Okuniew, Wołomin do wsi Ruda nad rzeką Rządzą. Główną rubież obronną stanowiła druga linia, spadek po Niemcach, którzy w latach I wojny światowej ufortyfikowali Brückenkopf, czyli przedmoście warszawskie. Od Józefowa, przez Starą Miłosnę, Rembertów, Zielonkę, Wólkę Radzymińską aż do Beniaminowa zbudowali system żelbetowych schronów bojowych uzupełnionych umocnieniami polowymi. W 1920 r. obiekty Brückenkopf, już częściowo rozebrane, wymagały rekonstrukcji. W okresie gorączkowych prac przy odtwarzaniu umocnień służyli swoim doświadczeniem oficerowie Francuskiej Misji Wojskowej. Był wśród nich kpt. Charles de Gaulle, późniejszy prezydent Francji, który mieszkał wówczas w Rembertowie (dziś dzielnicy Warszawy, jego kwatera znajdowała się w jednym z budynków przy obecnej ul. gen. Chruściela "Montera").
Bitwę pod Radzyminem rozegrano w istocie na froncie szerokości ok. 25 km. Walczono o Rudę, Beniaminów, Mokre, Wólkę Radzymińską, Cegielnię, Radzymin, Ciemne, Wołomin, Ossów i rejon Okuniewa. Główne natarcie Sowieci skierowali wzdłuż traktu z Białegostoku. Między 13 a 15 sierpnia Radzymin kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk.
14 sierpnia zaatakowali także na południe od Wołomina, w kierunku na Leśniakowiznę i Ossów. Tego dnia śmierć na polu walki poniósł ksiądz Ignacy Skorupka, trafiony sowiecką kulą w momencie, gdy podrywał do ataku szkolną młodzież z ochotniczego batalionu 236 pułku piechoty. Na północ od zabudowań Ossowa, w miejscu, gdzie zginął bohaterski kapłan, stoi dziś krzyż. Prowadzi do niego alejka wysadzana brzózkami. Na południe od wsi, za mostem na Długiej, już na terenie wojskowego poligonu znajduje się cmentarz poległych w bitwie o Ossów, z kaplicą Matki Boskiej Zwycięskiej, pamiątkowym obeliskiem i pomnikiem gen. Józefa Hallera.
Nocą 15 sierpnia bolszewickie oddziały zaatakowały polskie linie w rejonie Nieporętu i Jabłonny. Nad ranem polskie dowództwo wysłało wszystkie swoje odwody do kontruderzenia. Atak poprzedziło przygotowanie artyleryjskie. Polacy uderzyli frontalnie na Radzymin.
W walkach brały udział pojazdy pancerne, bolszewickie samochody opancerzone Austin-Putiłow oraz pięć kierowanych przez Polaków czołgów Renault FT. 85. pułk Strzelców Wileńskich oraz czołgi przełamały bolszewickie linie i Radzymin ponownie znalazł się w rękach Polaków, jednak oddziały Tuchaczewskiego przeprowadziły kontratak i sytuacja powróciła do punktu wyjścia. Trwalsze efekty przyniosły działania 10. Dywizji Piechoty pod dowództwem podpułkownika Wiktora Thommée, która zdobyła i utrzymała pozycje na bolszewickich tyłach na wzniesieniu w okolicach wsi Mokre położonej z północnej strony Radzymina. Dywizja Litewsko-Białoruska generała Żeligowskiego uderzyła od południa i bolszewicy zostali zagrożeni okrążeniem. Polacy zajęli zrujnowany Radzymin.
Plany eksportu rewolucji nie powiodły się. Sowieci, tracąc ponad 90 tys. żołnierzy (25 tys. poległych i rannych oraz 66 tys. jeńców), rozpoczęli gremialny odwrót. 25 sierpnia oddziały podległe Tuchaczewskiemu uchodziły za zbawczy dla nich Niemen.
Żołnierzy polskich poległych w walkach pod Radzyminem pochowano w czterech zbiorowych mogiłach przy zabytkowej kaplicy na cmentarzu położonym przy wjeździe do miasta od strony Warszawy. Wojenną nekropolię urządzono w 1927 r. W 1999 r. miejsce to odwiedził papież Jan Paweł II.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
