1886-02-10     1970-03-16

Jerzy Szaniawski

TEKST

Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Jego ojciec pod pseudonimem zamieszczał artykuły w czasopismach, głównie w „Przeglądzie Tygodniowym”. Dom rodzinny Szaniawskiego odwiedzali pisarze i artyści, między innymi Maria Konopnicka, Konrad Prószyński oraz działacz ruchu ludowego Bolesław Wysłouch. Rodzice Szaniawskiego byli także miłośnikami teatru.

Szaniawski urodził się 10 lutego 1886 w Zegrzynku koło Serocka. Ukończył gimnazjum w Warszawie. Później rozpoczął studia przyrodnicze, w Lozannie uczył się w Instytucie Rolniczym. Po studiach wrócił do swojego majątku i żył samotnie. Do Warszawy przyjeżdżał rzadko, nie utrzymywał kontaktów ze środowiskiem literackim. Najbliższe było mu środowisko Teatru Reduta, odwiedzali go Juliusz Osterwa i Stefan Jaracz. Czasami także uczestniczył w próbach swoich sztuk.

Debiutował w 1912 roku krótkimi utworami nowelistycznymi i humorystycznymi publikowanymi w „Kurierze Warszawskim” i tygodniku satyrycznym „Sowizdrzał”. Opowiadania te zebrał później w tomie Łgarze Pod Złotą Kotwicą (1928).

Pierwszy dramat Szaniawskiego, którym była komedia Murzyn (1917) – został wystawiony przez warszawski Teatr Polski. Premiera jednak oceniona została jako nieudana, co jednakże nie przekreśliło współpracy autora z dyrektorem Teatru Polskiego Aleksandrem Zelwerowiczem. Zelwerowicz zawiózł tę sztukę do Teatru im. Słowackiego w Krakowie. Druga premiera Murzyna (także w 1917) w reżyserii Józefa Sosnowskiego z Ireną Solską była już sukcesem.

W latach dwudziestych Szaniawski napisał kolejne dramaty: Papierowego kochanka (1920), Ewę (1921), Lekkoducha (1923), Ptaka (1923), Żeglarza (1925), Adwokata i róże (1929). W 1924 roku wydał jedyną swoją powieść Miłość i rzeczy poważne. Sztuki Szaniawskiego pozwalały aktorom na tworzenie bardzo dobrych kreacji. Świetną prapremierę miał Ptak wystawiony w 1923 roku w warszawskim Teatrze Rozmaitości w reżyserii Juliusza Osterwy, z Mieczysławem Frenklem w roli burmistrza. Wiele ze sztuk Szaniawskiego miało swe premiery w Teatrze Narodowym. Zagrano tam między innymi: Żeglarza (1925) w reżyserii Stefana Jaracza, z Mieczysławem Frenklem w roli tytułowej. Reżyserem Mostu (1933), z udziałem Kazimierza Junoszy-Stępowskiego jako Przewoźnika, był Karol Borowski. Aleksander Zelwerowicz w warszawskim Teatrze Nowym zrealizował premierowe przedstawienie Adwokata i róż (1929) i sam zagrał rolę tytułową.

W 1930 roku Szaniawski został wyróżniony Państwową Nagrodą Literacką za tę sztukę i odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta. W 1933 roku został jednym z pierwszych członków Polskiej Akademii Literatury.

W latach trzydziestych napisał kolejne sztuki: Fortepian (1932) i Most (1933). Stworzył miniatury sceniczne dla teatru radiowego: Zegarek (1935), W lesie (1937), z czego wyrosły później Dwa teatry, Służbistę (1937), Srebrne lichtarze (1938) i Dziewczynę z lasu (1939).

Po wybuchu II wojny światowej Zegrzynek został przyłączony do III Rzeszy. Szaniawski przeniósł się do Warszawy. Działał w ruchu oporu, w 1944 roku został aresztowany przez Niemców i wypuszczony w przeddzień powstania warszawskiego. Po klęsce powstania został wysiedlony.

Po wojnie mieszkał w Krakowie. W 1946 roku napisał swoją najgłośniejszą sztukę – Dwa teatry, na której drugą część składają się dwie miniatury sceniczne: Matka i Powódź. Prapremiera sztuki odbyła się w Teatrze im. Żołnierza Polskiego w Krakowie w reżyserii Ireny Grywińskiej. Rolę Dyrektora Teatru zagrał Karol Adwentowicz. Dramat otrzymał nagrodę literacką miasta Krakowa, a Szaniawskiego odznaczono Złotym Krzyżem Zasługi. W tym czasie napisał jeszcze dwa dramaty: Kowala, pieniądze i gwiazdy (1948) i Chłopca latającego (1949). W prasie codziennej publikował miniatury prozatorskie Opowiadania profesora Tutki.

Po zadekretowaniu realizmu socjalistycznego jako jedynie obowiązującej doktryny estetycznej, całą jego twórczość uznano za ideologicznie wrogą. Przez pięć lat nie wydawano go i nie grywano. Sytuacja zmieniła się po odwilży. Teatry wznowiły jego sztuki. Szaniawski stworzył w tym czasie swoje ostatnie dramaty: Łuczniczkę (1959) i Dziewięć lat (1960). Wraz z Józefą Hennelową napisał szkic Juliusz Osterwa (1956). Wydano jego Dramaty zebrane (1958) i Nowe opowiadania profesora Tutki (1962) oraz tom wspomnień W pobliżu teatru (1956). Uhonorowano go nagrodą literacką miasta Warszawy (1958), nagrodą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie (1959) i nagrodą literacką im. Włodzimierza Pietrzaka (1962).

Zmarł w 16 marca 1970 r. w Warszawie.






HISTORIA / KULTURA W PAI - ARCHIWUM

COPYRIGHT

Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.


ARTYKUŁY DZIAŁU HISTORIA/KULTURA PAI WYŚWIETLONO DOTYCHCZAS   10 074 898   RAZY






HISTORIA I KULTURA
W POLONIJNEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ


Ten kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości.
Józef Piłsudski

W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI ZNAJDZIECIE PAŃSTWO 1477 TEMATÓW



×
NOWOŚCI ARCHIWUM DZIAŁANIA AGENCJI HISTORIA-KULTURA BADANIA NAUKOWE NAD POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ
FACEBOOK PAI YOUTUBE PAI NAPISZ DO REDAKCJI

A+ A-
POWIĘKSZANIE / POMNIEJSZANIE TEKSTU