TSS "Stefan Batory" duma polskiej marynarki od 1969 roku, jednostka flagowa Polskich Linii Oceanicznych. 52 lata temu 11 kwietnia wypłynął w swój pierwszy rejs z portu macierzystego w Gdyni do Montrealu w Kanadzie. Sprzedały się wszystkie bilety: 653 pasażerów wypłynęło z Gdyni, 15 dosiadło się w Kopenhadze, 93 w Anglii. Na rejs powrotny sprzedano 695 biletów. "Nowy Batory" był spadkobiercą przedwojennych tradycji MS "Batorego", legendy II Rzeczypospolitej.
W pierwszym roku pracy Stefan Batory odbył dziewięć podróży okrężnych do Montrealu. Prasa odliczała te wyprawy. Na "Stefka" sprzedawało się ponad 90 proc. biletów – podczas gdy konkurencja: sowiecki liniowiec Aleksandr Pushkin, większy, szybszy i nowszy, miał 49 proc. obłożenia. Ale w latach 70. nasza emigracja w Ameryce Północnej liczyła już ponad 7 mln osób, a do 1972 r. Polska nie miała bezpośredniego połączenia lotniczego przez Atlantyk.
Gdy 4 stycznia 1971 r. Stefan Batory po ośmiu dniach rejsu przypłynął do Nowego Jorku jako pierwszy komunistyczny liniowiec od 20 lat został przywitany przy doku numer 40 przez pikietujący tłum trzymający transparent "Przypłynąłeś w morzu krwi" co było odwołaniem do krwawo stłumionych polskich protestów grudnia 197. Amerykanie odmówili wówczas rozładowania i obsługi statku.
W tamtych czasach statek był ulubieńcem ówczesnych "celebrytów" (chociaż takie pojęcie jeszcze nie funkcjoowała we współczesnym znaczeniu). Pływali nim Agnieszka Osiecka, Marek Perepeczko, Hanna Banaszak, Dorota Stalińska, Władysław Komar, Urszula Sipińska, Bogdan Smoleń i Zenon Laskowik, Zdzisława Sośnicka, Krzysztof Materna i Wojciech Mann, Janusz Kłosiński, Wojciech Siemion, grały zespoły Skaldowie, Tercet egzotyczny. Artyści udawali się na amerykańskie występy zapraszani przez legendarnego impresario Jana Wojewódkę. Na statku kręcono też filmy, a przynajmniej epizody. "Kochaj albo rzuć" Sylwestra Chęcińskiego z niezapomnianymi Władysławem Hańczą i Wacławem Kowalskim oraz Anną Dymną. "Spotkanie na Atlantyku" Jerzego Kawalerowicza z udziałem Ignacego Gogolewskiego i Marka Walczewskiego.
TSS "Stefan Batory” został zbudowany w 1952 roku w Holandii jako statek pasażerski "Maasdam". Statek miał pojemność 15,044 ton, długość 153 m, szerokość 21 m i szybkość 16,5 węzła. Holendrzy w 1968 roku sprzedali statek Polskim Liniom Oceanicznym. Miał się on stać następcą legendarnego MS "Batory”, który służył od 1939 do 1969 roku. Co ciekawe, jego kadłub był konstrukcją opracowaną jeszcze podczas wojny dla potrzeb montowanych seryjnie jednostek typu C-3, wykorzystywaną do budowy statków transportowych, czy nawet lotniskowców eskortowych. Do jego napędu zastosowano dwie również „wojennej” produkcji turbiny parowe amerykańskiej firmy General Electric, do których parę wytwarzały dwa kotły wodnorurkowe Foster Wheeler, wykonane z kolei na licencji przez stocznię Wilton-Fijenoord. Ogólnie cała siłownia, choć wydawać by się mogło mocno przestarzała, była prawdziwym inżynierskim majstersztykiem charakteryzującym się prostotą obsługi i niezawodnością, o czym świadczyły długie lata bezawaryjnej służby. Niestety, wyprodukowane jeszcze w 1945 r. turbiny, jedna wysokiego i jedna niskiego ciśnienia dawały dość niewielką moc łączną 8500 KM, przekazywaną za pośrednictwem przekładni zbiorczo-redukcyjnej i linii wału na jedną śrubę napędową. Statek osiągał prędkość eksploatacyjną wynoszącą zaledwie 16 w., natomiast maksymalna nie przekraczała 18.
Przebudowę i modernizację nowego liniowca przeprowadzono w Gdańskiej Stoczni Remontowej. Zmieniono sylwetkę statku, który otrzymał nowy maszt i dźwigi, inny komin, przedłużono mu również nadburcie. We wnętrzu znalazła się sala widowiskowa mieszcząca 300 osób, sala zabaw dla dzieci, sauna, sala gimnastyczna i dodatkowy bar. Unowocześniono kabiny i pomieszczenia gospodarcze, usprawniono ciągi komunikacyjne, zaprojektowano nowa oprawę plastyczną. Po przebudowie TSS "Stefan Batory" mógł zabrać na pokład 783 pasażerów i 331 osób z załogi.
Może nie był tak wyjątkowy jak jego poprzednik, to jednak dla wielu Polaków, szczególnie tych mieszkających po drugiej stronie oceanu, był prawdziwą cząstką ojczyzny, którą z różnych przyczyn musieli opuścić. Również w macierzystej Gdyni traktowano go szczególnie, zupełnie inaczej niż inne polskie statki, których w tamtym okresie pod biało-czerwoną banderą pływało bardzo wiele. Jego przybycie do portu lub wyjście w kolejny rejs gromadziło na nabrzeżach wielkie tłumy zarówno rodzin odprowadzających pasażerów udających się „za wielką wodę”, jak i zwykłych gapiów, na których statek swoimi rozmiarami i piękną sylwetką robił ogromne wrażenie.
Stefan Batory zajął szczególne miejsce w historii zarówno krajowej, jak i światowej żeglugi. Był bowiem jednym z dwóch ostatnich transatlantyków utrzymujących stałe połączenie pomiędzy Europa a Ameryką Północną, ostatnim z napędem turboparowym i ostatnim polskim, który zakończył trwającą ponad 58 lat historię naszej żeglugi pasażerskiej.
Ze względu na zaostrzenie przepisów związanych z ochroną środowiska w USA, w marcu 1976 roku TSS "Stefan Batory” przestał pływać do Nowego Jorku. Zapotrzebowanie na rejsy transatlantyckie zaczęło powoli spadać i w 1977 roku ich liczba została zredukowana do 6. W 1988 roku liniowiec został wycofany ze służby ze względów techniczno-finansowych.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
