15 maja 1977 r., w Krakowie powstał Studencki Komitet Solidarności (SKS). Stało się to bezpośrednio po śmierci Stanisława Pyjasa 24-letniego studenta polonistyki UJ i współpracownika KOR. SKS byłą pierwszą opozycyjną, jawnie działąjącą organizacją studencką.
Młodzi ludzie - późniejsi założyciele SKS - wywodzili się z dwóch środowisk: Duszpasterstwa Akademickiego „Beczka” przy kościele oo. dominikanów i grupy młodzieży z Domu Studenckiego „Żaczek”. W 1976 r. angażowali się w zbiorki podpisów i pieniędzy na pomoc dla represjonowanych robotników z Ursusa i Radomia i współpracowali z Komitetem Obrony Robotników.
Bezpośrednią przyczyną powstania SKS była śmierć Stanisława Pyjasa, studenta polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego zwłoki zostały znalezione 7 maja 1977. 15 maja w kościele ojców Dominikanów odprawiona została wsza święta w intencji zmarłego. O. Joachim Badeni mówił wówczas: „Stanisław Pyjas walczył o sprawiedliwość, o prawo, o prawdę, o wolność. Przyszliście tutaj, aby wokół ołtarza utworzyć mur z kamieni. Jesteście murem obronnym z żywych kamieni. Śmierć Stanisława Pyjasa odnawia życie”. Po mszy tłum młodych ludzi z czarnymi flagami w rękach przeszedł pod kamienicę na ul. Szewskiej. Pamięć Staszka Pyjasa uczczono minutą ciszy.
Grupa przyjaciół i znajomych Pyjasa zorganizowała po mszy pogrzebowej manifestację (tzw. Czarny Marsz), w czasie której ogłoszono deklarację założycielską komitetu, którą sygnowało dziewięcioro studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego i studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie: Lesław Maleszka (UJ, w rzeczywistości tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa), Andrzej Balcerek (UJ), Liliana Batko (UJ), Elżbieta Majewska (UJ), Małgorzata Gątkiewicz (UJ), Bogusław Sonik (UJ), Józef Ruszar (UJ), Joanna Barczyk (ASP), Wiesław Bek (UJ) i Bronisław Wildstein (UJ).
W deklaracji czytamy: „W odpowiedzi na wstrząsający fakt zabójstwa zrodziła się wśród studentów krakowskich spontaniczna inicjatywa zbojkotowania imprez juwenaliowych. Żałoba studentów i mieszkańców Krakowa była wielokrotnie naruszana przez funkcjonariuszy SB i SZSP. Między innymi zatrzymano i aresztowano wielu naszych kolegów biorących udział w żałobie, a nawet wielokrotnie dopuszczano się profanacji miejsc żałoby. Tym samym SZSP straciło ostatecznie moralne prawo do reprezentowania środowiska studenckiego. Dlatego z dniem 15 maja br. powołaliśmy Studencki Komitet Solidarności dla zainicjowania prac nad utworzeniem autentycznej i niezależnej organizacji studenckiej".
W kolejnych dniach deklarację poparło ok. dwóch tysięcy studentów krakowskich uczelni. Większość z założycieli i pierwszych współpracowników SKS znało się już z wcześniejszej działalności opozycyjnej, wspierającej przede wszystkim Komitet Obrony Robotników. Młodzież ta tworzyła dwa kręgi środowiskowe - jeden, nazywany niekiedy anarchistycznym, tworzyli przede wszystkim studenci polonistyki i filozofii UJ. Studenckie Komitety Solidarności zaczęły wkrótce powstać w kilku miastach: Warszawie, Wrocławiu, Gdańsku, Poznaniu i Szczecinie.
Inicjatorzy SKS żądali: wyjaśnienia okoliczności śmierci Stanisława Pyjasa i ukarania winnych tej zbrodni, ujawnienia i ukarania sprawców profanacji okresu żałoby, a w sformułowanej dwa dni później deklaracji ideowej podkreślali, że SKS jest „akcją wszystkich ludzi dobrej woli ze środowiska akademickiego, którzy gotowi są zadeklarować swą pomoc dla osób dotkniętych represjami ze strony władz za odwagę manifestowania własnych, niezależnych przekonań”.
SKS prowadził działalność jawnie, podając do publicznej wiadomości nazwiska i adresy swoich przedstawicieli (tzw. rzeczników). Prowadził m.in. bibliotekę wydawnictw podziemnych, zorganizował akcję przeciwko zakazowi wypożyczania w Bibliotece UJ wydawnictw emigracyjnych, uczestniczył w druku wydawnictw podziemnych, wydawał własne pisma Indeks (o charakterze ogólnopolskim) i Sygnał, wspierał niezależne inicjatywy edukacyjne, w tym Towarzystwo Kursów Naukowych oraz powstanie Krakowskiej Oficyny Studentów KOS, inspirował powstanie Studenckich Komitetów Solidarności w innych miastach (Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Wrocławiu i Szczecinie). W 1980 członkowie SKS zaangażowali się w tworzenie struktur NSZZ „Solidarność” i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, a sam SKS przestał istnieć.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
