26 maja 1331 roku w Chęcinach król Władysław Łokietek zwołał Zjazd Ziem Polskich. Rocznica ta jest świętem szczególnym, ze względu na wyjątkową doniosłość zjazdu, jaki odbył się pod chęcińską twierdzą. Uważany jest on przez część historyków za pionierski w procesie tworzenia polskiego parlamentaryzmu szlacheckiego. Warto przybliżyć tę ciekawą historię, sięgającą prawie siedmiu wieków wstecz.
26 maja 1331 r. nie był dniem przypadkowym dla omawianych wydarzeń. Wtedy to bowiem upływał rozejm zawarty z Zakonem Krzyżackim, z którym Korona Królestwa Polskiego toczyła od kilkudziesięciu lat nieustanne konflikty. Nowy wielki mistrz zakonu Luther von Braunschweig znany był ze swojej wojowniczości, tak więc należało się spodziewać potyczki militarnej z północnym sąsiadem. Król Władysław I Łokietek postanowił więc zwołać do Chęcin zjazd rycerstwa, który podjąć miał kluczowe dla kraju decyzje.
Dlaczego Chęciny? Z oczywistych powodów. Warownia stanowiła silny punkt oporu, była jednym z kluczowych miejsc na mapie ówczesnej Polski i co ważne – usytuowana była centralnie na ówczesnym terytorium królestwa. Na okres dwóch ostatnich Piastów przypada rozbudowa twierdzy, która wielokrotnie odwiedzana była przez władców, co potwierdzają przekazy źródłowe i itineraria (opisy podróży). Tutaj też wydawali dokumenty, gromadzili państwowe skarby (czasowo przeniósł tu bowiem skarby koronne król Łokietek), rozbudowywali samo miasto. Z tego okresu pojawiają się na kartach historii pierwsi zarządcy zamku, przekształceni później w chęcińskich starostów grodowych.
Unikatowy wymiar wiecu w Chęcinach polegał na jego uniwersalistycznym charakterze. Nie był to bowiem klasyczny colloquium generale, lecz jak to określił słynny XV-wieczny kronikarz Jan Długosz „walny zjazd wszystkich ziem” Polski (generalis omnium terrarum conventus). Z kolei XIX-wieczny dziejopisarz Joachim Lelewel, ojciec polskiej historiografii, w swym dziele pt. Polska wieków średnich pisał, że „Nigdy wprzódy podobnie uroczystych obrad Polska nie widziała”. Wynikało to głównie z faktu, że pod chęciński zamek zjechało się rycerstwo z wszystkich ziem ówcześnie wchodzących w skład państwa polskiego, wchodzących w skład dzielnic Wielkopolski i Małopolski. Wśród zebranych znajdowali się m.in. kasztelan krakowski Spycimir z Tarnowa, wojewoda sandomierski Mszczuj z Chrzelowa, wojewoda krakowski Mikołaj z Bogorii czy kanclerz wielkopolski Piotr z Bytynia.
Ważkie kwestie państwowe podejmowano na ww. zjeździe. Wspomniany koniec rozejmu z Zakonem Krzyżackim wróżył nowy konflikt zbrojny. Król miał już około 70 lat, sytuacja wymagała energicznych i sprawnych działań. Na dodatek dość nieudolnie kluczową prowincją wielkopolską zarządzał Wincenty z Szamotuł, którego należało zastąpić kimś bardziej odpowiednim. Łokietek postanowił więc pozbawić go namiestnictwa i przekazać rządy swojemu jedynemu synowi – Kazimierzowi, późniejszemu królowi. Był to ważny krok dla młodego księcia, dzięki temu nabierał on cennego doświadczenia w zarządzaniu krajem. Zjazd rycerski był też pierwszym etapem przygotowań do wyprawy na północ, której apogeum była bitwa pod Płowcami, wygrana przez stronę polską. Warto też dodać, że wiec z 1331 r. nie był jedynym, jaki odbył się w Chęcinach. W 1330 r. również pojawia się wzmianka o zjeździe pod warownią, a i częste pobyty króla w tym miejscu mogą wskazywać na to, że możni bywali często w naszym zamku.
Niektórzy historycy widzą w tymże zjeździe moment kluczowy dla rozwoju polskiego parlamentaryzmu. Wiec był zjazdem ogólnopolskim, a więc swoim zasięgiem i znaczeniem dorównywać mógł późniejszym szlacheckim sejmom. Warto zaznaczyć, że zarówno rozwój sejmu wiąże się też z rozwojem całego aparatu związanego z jego funkcjonowaniem, w tym sejmików poselskich i relacyjnych, wiążących się ściśle z tą dziedziną życia politycznego. Chęciny były stolicą powiatu, jednego z siedmiu w dawnym województwie sandomierskim. Miejscowa szlachta brała walny udział w życiu zarówno swojej ziemi, jak i całego kraju.
Historia Zamku w Chęcinach jest niezwykle bogata i różnorodna, a niegdysiejsze znaczenie tego obiektu powinno być podkreślane i wyróżniane. Z tego powodu warto pielęgnować tradycję i święta, a jednym z nich jest właśnie rocznica zjazdu z 1331 roku. Polski parlamentaryzm szlachecki pomimo swoich ciemnych i jasnych stron na zawsze pozostanie na kartach historii Europy pewnego rodzaju unikatem.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
