Nazwisko rodowe Artzt, urodzony 15 VII 1871, Warszawa, zmarł 21 II 1958, Waszyngtonie, polski podróżnik, geofizyk i geograf, wybitny znawca krain polarnych. Studiował na uniwersyteciew Liège w Belgii, w Collège de France, Sorbonie i Szkole Górniczej we Francji, ponadto w Anglii i Szwajcarii. W latach 1921–39 był profesorem uniwersytetu we Lwowie, od 1935 — członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Do dzisiaj jest najbardziej znanym polskim badaczem stron polarnych. Jak mało który podróżnik i naukowiec w świecie przyczynił się do poznania Antarktydy. W ciągu długiego, blisko 87-letniego życia opublikował ponad 400 prac, w których opisał swoje wyprawy i rezultaty badań naukowych.
W latach 1897–99 Arctowski był współorganizatorem i uczestnikiem (wraz z innym Polakiem, A.B. Dobrowolskim) belgijskiej wyprawy na Antarktydę na statku Belgica. Statek ten pierwszy w dziejach zimował w lodach Antarktydy. Wyprawą kierował Adrien de Gerlache de Gomery, ale faktycznym kierownikiem naukowym stał się Arctowski, który przed wyprawą zmienił nazwisko, aby podkreślić polski charakter swojego w niej udziału.
Podczas wyprawy prowadził badania oceanograficzne, meteorologiczne, glacjologiczne i geologiczne. Na podstawie ich wyników wysunął wiele nowych, odkrywczych hipotez naukowych, np. potwierdzoną przez współczesną naukę hipotezę Antarktandów — systemu górskiego łączącego cechy budowy geologicznej Andów w Ameryce Południowej z górami na Ziemi Grahama (Półwysep Antarktyczny) na Antarktydzie.
Stworzył także teorię falowego przemieszczania się cyklonów, czyli wirowego układu wiatrów o kierunku przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara na półkuli północnej i kierunku zgodnym z tym ruchem na półkuli południowej, oraz teorię izostatycznych przyczyn głębszego niż w innych blokach kontynentalnych położenia szelfu antarktycznego. Na Ziemi Ognistej odkrył moreny stanowiące swoiste formy rzeźby terenu, powstałe z materiału skalnego transportowanego i osadzonego przez lodowiec, rzadkie na tych szerokościach geograficznych. Sporządził mapę batymetryczną części mórz antarktycznych.
W latach 1903–09 Henryk Arctowski był kierownikiem stacji meteorologicznej w Belgijskim Królewskim Obserwatorium w Uccle.
W 1910 uczestniczył we francuskiej wyprawie na Spitsbergen i Lofoty. W okresie 1911–19 i 1939–50 pracował w Stanach Zjednoczonych, najpierw jako organizator i kierownik działu przyrodniczego w New York State Public Library, następnie w Smithsonian Institution.
Po zakończeniu I wojny światowej opracował dla amerykańskiej komisji do spraw Polski, wchodzącej w skład amerykańskiej delegacji na paryską konferencję pokojową 1919, obszerny Raport o Polsce. Raport składał się z 14 działów, obejmował ok. 2,5 tys. stron maszynopisu, ponad 100 map, liczne tabele i wykresy. Miał ogromne znaczenie dla kraju.
W okresie miedzywojennym pracował w Instytucie Geofizyki i Meteorologii Uniwersytetu Lwowskiego. Na szeroką skalę rozpoczął badania zmian klimatycznych, które ujmował globalnie. Stworzył zespół, który przeprowadził analizę zmian klimatu prawie wszystkich obszarów lądowych. Twierdził, że istnieje ścisły związek między zjawiskami klimatycznymi zachodzącymi na obu półkulach.
Brał czynny udział w pracach Międzynarodowej Unii Geograficznej oraz Komisji Wahań Klimatycznych.
W VIII 1939 wyjechał na kongres Międzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki do Waszyngtonu, skąd z powodu wybuchu wojny nie mógł już powrócić do kraju. Wszystkie swoje oszczędności postanowił przekazać do Polski na Fundusz Obrony Narodowej.
Po przejściu 1950 na emeryturę pozostał w Stanach Zjednoczonych.
Zmarł 21 III 1958 w Waszyngtonie. W 1959, zgodnie z jego wcześniejszym życzeniem, Polska Akademia Nauk sprowadziła jego prochy do Polski
Opublikował ok. 400 prac naukowych, m.in. tomy 3–5 z 10-tomowego dzieła o rezultatach wyprawy na statku Belgica pt. L’Expédition Antarctique Belge. Résultats du voyage du S.J. Belgica en 1897, 1898, 1899... (1903–12) oraz Rapport préliminaire seu les sondages de la „Belgica” (1899), The Bathimetrical Conditions of the Antarctic Regions (1899) i Materiały do bibliografii prac naukowych polskich (1897).
Nazwisko Arctowskiego noszą m.in.: półwysep (Półwysep Arctowskiego), szczyt (Góra Arctowskiego) i nunatak (Nunatak Arctowskiego) na Antarktydzie, góra i lodowiec na Spitsbergenie oraz polska naukowa stacja antarktyczna w Szetlandach Południowych.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
