W 1925 roku w Genewie podpisany został protokół o zakazie używania w czasie wojny gazów trujących i broni bakteriologicznej. Wśród sygnatariuszy dokumentu był rząd polski. Była to reakcja na precedens z I wojny światowej. W 1917 roku temu Niemcy po raz pierwszy użyli gazu bojowego - iperytu - przeciwko aliantom na polach pod flandryjską miejscowością Ypres. Iperyt rozsiewając delikatną woń musztardy, atakował drogi oddechowe, powoduje rozległe oparzenia, utratę wzroku. Żołnierze umierali w niesłychanych męczarniach. W sumie podczas I wojny światowej różnego rodzaju gazy bojowe zabiły niemal 100 tysięcy żołnierzy.
Wcześniej broń chemiczna została użyta w sierpniu 1914 roku. Francuzi obrzucili wówczas niemieckie pozycje granatami z gazem łzawiącym. Wkrótce Niemcy odpłacili im tym samym. Obydwa ataki przeszły jednak niemal niezauważone. Gaz został rozwiany przez wiatr. Środek miał nieprzyjacielowi uprzykrzyć życie, wprowadzić w jego szeregi chaos. Kilka miesięcy później uderzenia gazowe niosły już ze sobą masową śmierć.
22 kwietnia 1915 roku pod Ypres Niemcy wypuścili w kierunku nieprzyjacielskich okopów 150 ton chloru. Na pole walki został on przetransportowany w 20- i 40-litrowych butlach, które specjaliści z pułku chemicznego przez kilka tygodni wkopywali w ziemię. Kiedy wiatr powiał w kierunku alianckich pozycji, odkręcili zawory. Ulatniający się chlor wydusił tysiąc francuskich żołnierzy, kilkanaście tysięcy zaś uczynił niezdolnymi do walki. Sami Niemcy byli tak zaskoczeni skutkiem ataku, że nie zdołali przeprowadzić natarcia, które ostatecznie przełamie front.
Półtora miesiąca później Niemcy rozpylili 264 tony chloru na froncie wschodnim – pod Bolimowem w okolicach Skierniewic. – Z raportu rosyjskiego oficera, ppłk. De Lazariego, wynika, że 31 maja gaz zabił 1183 osoby, a zatruł około dziesięciu tysięcy żołnierzy. Ale już warszawski lekarz Michał Montrym-Żakowicz podaje, że około 60 procent ofiar, które później trafiły do szpitali, zmarło w ciągu pięciu tygodni od ataku – informuje Jacek Czarnecki, dziennikarz, współautor książki „Ślady i świadectwa Wielkiej Wojny nad Rawką i Bzurą”. Ostatecznie jednak Niemcy, podobnie jak na zachodzie Europy, nie zdołali przełamać frontu. 12 czerwca i 6 lipca przeprowadzili na tym odcinku kolejne ataki, które pochłonęły kolejne tysiące ofiar.
Aby ustrzec się przed duszącym chlorem, armie walczące na frontach Wielkiej Wojny wprowadziły do powszechnego użycia maski przeciwgazowe. Wtedy Niemcy poszli krok dalej i zaatakowali gazem musztardowym.
Bojowe gazy podczas I wojny światowej stosowali wszyscy. Według wyliczeń brytyjskiego historyka Kima Colemana, Niemcy na polach bitew rozpylili 68 tysięcy ton trujących środków, Francuzi 36 tysięcy ton, Brytyjczycy zaś 25 tysięcy ton.
Według Colemana, w czasie I wojny światowej liczba poszkodowanych za sprawą broni chemicznej przekroczyła 1,3 miliona osób. 91 tysięcy żołnierzy zginęło. Najwięcej z nich, 56 tysięcy, służyło w armii carskiej Rosji.
Po I wojnie światowej broń chemiczna była wykorzystywana jeszcze kilkakrotnie. Bolszewicy sięgnęli po nią podczas tłumienia rebelii chłopów w guberni tambowskiej, włoska armia zaś podczas wojny z Etiopią. Jednocześnie społeczność międzynarodowa rozpoczęła prace nad zakazem używania bojowych gazów i chemikaliów. Mówił o tym podpisany w 1925 roku protokół genewski (Polska ratyfikowała go w 1929 roku), który jednak długo pozostawał martwym zapisem.
Protokół genewski – układ międzynarodowy z 1925 roku o zakazie używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz wszelkich cieczy, materiałów lub analogicznych sposobów a także środków bakteriologicznych. Jest to główne międzynarodowe porozumienie zabraniające prowadzenia wojny chemicznej i bakteriologicznej. Rozwija zakaz używania trucizn lub broni zatrutej zawarty w Regulaminie wojny lądowej z 1899 i 1907 (zakaz używania gazów bojowych i podobnych substancji zawiera też Traktat waszyngtoński z 6 lutego 1922). Państwa uczestniczące w podpisaniu protokołu genewskiego potwierdziły, że nie użyją broni chemicznej i zgadzają się rozszerzyć ten zakaz na bakteriologiczne środki prowadzenia wojny.
Układ został podpisany 17 czerwca 1925 przez 44 państwa, w tym Polskę, która ratyfikowała go 4 lutego 1929. Nabrał mocy 8 lutego 1928, z chwilą złożnia drugiej ratyfikacji. Zarejestrowany zgodnie z wymogami art. 18 Traktatu Wersalskiego w Sekretariacie Ligi Narodów 7 września 1929. Część państw-sygnatariuszy ratyfikowała go znacznie później, np. USA w roku 1975, ponadto część uzupełniła go zastrzeżeniami, np. respektowania tylko wtedy, gdy respektować go będzie przeciwnik. W roku 2020 jego stronami są 142 państwa.
Protokół nie ma ograniczenia czasowego. Państwa ratyfikujące Protokół zobowiązały się dołożyć starań, aby pobudzić kraje trzecie do dołączenia do Protokołu. Tekstami autentycznymi są francuski i angielski, depozytariuszem rząd Francji.
Na Protokół powołuje się w preambule Konwencja o broni biologicznej z 1972 oraz Konwencja o zakazie broni chemicznej z 1993, wprowadzające zakaz badania, produkowania, składowania czy nabywania takich broni.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
