2 lipca 1927 roku na Placu Katedralnym w Wilnie odbyła się w Wilnie uroczystość koronacji obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej. Dokonał jej metropolita warszawski, kardynał Aleksander Kakowski. Obraz otrzymał wtedy tytuł Matki Miłosierdzia. Wyjęto go z ołtarza w kaplicy i włożono w specjalny feretron, obramowaniem dla obrazu był baldachim z koroną królewską, z drugiej strony obrazu był płaszcz z wyhaftowanym orłem. Nowe złote korony, których wówczas użyto, zaginęły w czasie II wojny światowej. W ceremonii uczestniczył Marszałek Józef Piłsudski i prezydent Ignacy Mościcki.
Była to wielka uroczystość nie tylko religijna, lecz i państwowa. Uczestniczył w niej Marszałek Piłsudski, urodzony na Wileńszczyźnie, dla którego Wilno było najukochańszym miastem, a szczególnym miejscem była kaplica w Ostrej Bramie. Właśnie tu, wśród tysięcy wotów znajduje się srebrna tabliczka od Marszałka z napisem "Dziękuję Ci Matko za Wilno". W uroczystości koronacji obrazu w Wilnie brał udział także prezydent Mościcki, urzędnicy państwowi oraz ogromna rzesza wiernych. Odnowiono wtedy śluby łączące naród polski z Najświętszą Maryją Panną jako Królową Korony Polskiej.
Rekonstrukcja cyfrowa i koloryzacja © Polonijna Agencja Informacyjna
Wilno, jako miasto według prawa magdeburskiego kształtowało się w XV wieku. Już w końcu tego stulecia powstawały jego obronne mury z dziewięciu bramami. Jedną z nich była południowo-wschodnia Brama Miednicka (lub Krewska), później, z racji jej usytuowania, zwana Ostrą. Była najbardziej narażoną na ataki nieprzyjaciela, z trzema rzędami otworów strzelniczych. Jest to jedyna brama zachowana do naszych czasów, zbudowana na planie kwadratu z grubego do 2 metrów, gotyckiego muru. W elewacji nisza z krzyżem. W zwieńczeniu renesansowa attyka z motywami architektonicznymi oraz reliefami dwóch gryfów trzymających Pogoń – herb Litwy. Pod gzymsem, od strony zewnętrznej bramy, mieści się główka gipsowa Hermesa. Niektórzy historycy skłaniają się do wersji, że przedstawia króla Zygmunta I. Poniżej jest wnęka z wyobrażeniem Zbawiciela Świata. Do wieku XVIII brama była zamykana ciężkimi żelaznymi wrotami.
W miastach katolickich z dawien dawna istniał zwyczaj zawieszania na bramach obronnych obrazów Świętych. Prawdopodobnie wszystkie bramy wileńskie miały swoje obrazy. W pierwszej połowie XVII wieku staraniem Magistratu miasta zawieszono od strony wewnętrznej obraz Madonny, natomiast od zewnętrznej obraz Zbawiciela Świata z kulą ziemską w ręku, który z czasem zamieniono na fresk o tej samej tematyce.
Ulica, przechodząca przez Ostrą Bramę, była w swoim czasie ruchliwą arterią miasta. Jednak, ze względu na to, że znajdował się nad nią cudowny obraz stawała się miejscem modlitwy. Ostra Brama, wraz z kaplicą, w której z czasem umieszczono cudowny obraz, zaczęły pełnić rolę jakby prezbiterium swoistego, jedynego w świecie „kościoła pod otwartym niebem”. Przechodnie, niezależnie od wyznania, chociaż na chwilkę przystawali, zdejmowali nakrycia głów, klękali.
Na początku nie było żadnej kaplicy. Obraz był tylko nieco do muru wpuszczony, z okiennicami zakrywającymi obraz. Przed nim był maleńki ganeczek ze schodami, pozwalającymi wejść tylko tym, którzy zapalali ofiarowane lampy. Ważnym wydarzeniem dla historii Ostrej Bramy było przybycie do Wilna Karmelitów w 1626 roku. Troszczyli się oni o rozwój kultu Maryi Ostrobramskiej, a następnie w 1672 roku własnym staraniem wybudowali drewnianą kaplicę. Prawdopodobnie w 1711 roku kaplica ta spłonęła, a obraz wyniesiono do pobliskiego kościoła św. Teresy. Następna, już murowana kaplica powstała w latach 1711-1715. Dzisiejszy wygląd kaplica zawdzięcza przebudowie w stylu późnoklasycystycznym z 1829 roku. Fasada kaplicy powtarza schemat łuku triumfalnego samej bramy. W naczółku fasady kaplicy, nad pilastrami znalazły się Oko Opatrzności oraz inwokacja: Pod Twoją Obronę uciekamy się. Po powstaniu styczniowym, na interwencję gubernatora M. Murawiewa zmieniono go na wersję łacińską: Mater Misericordiae sub Tuum Praesidium Confugimus. Do kaplicy prowadzą schody umieszczone w galerii arkadowej, ukończonej w 1793 roku. Pamiątkowe wyżłobienia poczynione ludzkimi kolanami na lastrykowych schodach w ostatnio przeprowadzonym remoncie zostały niefortunnie zasłonięte. Można na nie wejść z sąsiadującego, wspominanego już kościoła św. Teresy, bądź bezpośrednio z ulicy. Klasycystyczny wystrój kaplicy, zachowany do dziś to dzieło z lat 1785-1787, w którym wykonano dekoracje sztukatorskie. Na sklepieniu umieszczono wyobrażenie Domku Loretańskiego i Arki Przymierza. Na wysklepku północnym „zawieszono” Gwiazdę Betlejemską, a nad ołtarzem - złocony monodram Maryi w glorii z kręgu aniołków w obłokach.
Ołtarz, podporządkowany obrazowi, wykonano z barwnego stiuku imitującego zlepieńcowy marmur. Pomiędzy kolumnami ołtarza umieszczono niewielkie złocone rzeźby rodziców NMP - Joachima i Anny. W latach 1931-1932 wykonano dębową boazerię, zaprojektowaną przez Helenę Szramotówną, na której wota układał Ferdynand Ruszczyc. Dodano również fryz litanijny: wykute w srebrze po polsku wezwania litanii loretańskiej jak wieniec oplatają kaplicę. Wota „najwymowniejsze dokumenty czci i cudowności Matki Miłosierdzia - niezliczone ogniwa przeogromnego łańcucha wiecznej radości i bólów” (J. Remer) - stanowią wielotysięczny zbiór, z których najstarsze pochodzą z 1802 roku, a z polskimi napisami ok. 8 tys. Wśród nich najbardziej znamienite - srebrny księżyc pod obrazem z 1849 roku, tabliczka marszałka J. Piłsudskiego „Dzięki Ci Matko za Wilno”, pamiątki złożone przez Ojca Świętego Jana Pawła II - piuski: kardynalska i papieska, a także różaniec.
Obraz został namalowany w latach 1620-1630, według pierwowzoru malarza niderlandzkiego Martina de Vosa. Sądząc z cech technologicznych obrazu: temperą namalowany na 8 deskach dębowych, pokrytych cienkim gruntem kredowym; najprawdopodobniej powstał w Wilnie. Słynny obraz (200 x 162 x 2 cm) przedstawia Matkę Bożą nadnaturalnej wielkości, z głową pochyloną nieco w prawo i rękami skrzyżowanymi na piersiach. Ubiór stanowią: granatowa chusta o żółtej obwódce i zielonej podszewce, okrywająca głowę i ramiona oraz brunatnopąsowa suknia, o rękawach obszytych białym rąbkiem. Szyję osłania biała chusta. Wkoło głowy promienie, a między nimi gwiazdy. Tło obrazu - brunatne.
Srebra, pozłacana suknia, wykonana w stylu barokowym prawdopodobnie pochodzi z końca XVII wieku, nimb z 40 promieni i 12 gwiazd to dzieło najprawdopodobniej XVIII wieku. Głowę Matki Miłosierdzia wieńczą dwie korony: jedna symbolizuje Królową Niebios, druga - Królową Polski.
2 lipca 1927 odbyła się uroczysta koronacja Obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej jako Królowej Korony Polskiej. Z tej okazji dokonano konserwacji obrazu, szaty srebrnej oraz wykonano dwie nowe złote korony z datków wiernych. Zezwolenia na koronację udzielił papież Pius XI. Uroczystość przybrała rangę wydarzenia państwowego. Wzięło w niej udział 28 biskupów, prezydent Ignacy Mościcki i marszałek Józef Piłsudski. Koronacji dokonał kardynał Aleksander Kakowski, metropolita warszawski. Na miejsce uroczystości obrano plac katedralny.
W roku 1935, w oknie ostrobramskiej kaplicy po raz pierwszy wystawiono wizerunek Jezusa Miłosiernego. Było to w okresie Triduum paschalnego, przed uroczystością Jubileuszu Odkupienia Świata.
Kult obrazu sięga II połowy XVII wieku. W 1735 roku w Polsce wprowadzono, na mocy dekretu Kongregacji Obrzędów, święto Opieki Matki Boskiej, które od 1773 roku uroczyście obchodzono również w Ostrej Bramie, nazywając potocznie „Opiekami”. Wprowadzono stałą jego datę - 8 listopada, a z czasem do dnia Opieki dołączono jeszcze Oktawę. W ten sposób główne obchody zaczęły przypadać na 16 listopada i tak jest do dzisiaj. Szczególny rozwój czci nastąpił po rozbiorach Polski. Tu modlili się: A. Mickiewicz, J. Słowacki, J. I. Kraszewski, którzy swą maryjną pobożność uwiecznili w swej twórczości. Po powstaniu styczniowym obawiano się, że za sprawą Generał-Gubernatora M. Murawiewa, tępiącego katolicyzm, obraz zostanie przeniesiony do cerkwi prawosławnej. Dzięki Bogu do tego nie doszło.
W 1919 roku, po wyzwoleniu Wilna od bolszewików, odbyła się wielka uroczystość dziękczynna z udziałem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego. Spośród dostojników Kościoła w Ostrej Bramie modlił się papież Pius XI, jako nuncjusz apostolski. Jan Paweł II odwiedzenie Ostrobramskiej Pani - 4 września 1993 - poczytywał sobie za wielki zaszczyt. Tutaj prowadził nabożeństwo różańcowe, transmitowane na cały świat. Modlili się tu również polscy prymasi: kard. August Hlond i kard. Stefan Wyszyński, jeszcze jako profesor Seminarium Duchownego, a także święci Wileńszczyzny: św. Rafał Kalinowski, bł. ks. Henryk Hlebowicz. Na czas II wojny światowej abp Romuald Jałbrzykowski zdecydował, by obraz pozostał na swoim miejscu. W tym też czasie kult obrazu osiągnął swoje apogeum. W powojennym okresie ateizacji do Ostrej Bramy przyjeżdżali pielgrzymi z wielu, szczególnie sąsiednich, republik sowieckich. Jej wizerunek, wraz z powojennymi repatriantami powędrował w liczne miejsca Polski, dając początek nowym sanktuariom Jej poświęconym, np. w Skarżysku-Kamiennej, Warszawie, Zduńskiej Woli i na obczyźnie: w Kanadzie, Australii, Stanach Zjednoczonych. Kaplica Matki Bożej Miłosierdzia znajduje się również w krypcie Bazyliki Watykańskiej. Od 20 lat podążają do Ostrobramskiego Sanktuarium zorganizowane piesze pielgrzymki z Litwy i Polski: Kętrzyna, Białegostoku i najbardziej liczna z Suwałk.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.