1891-07-02     1948-02-18

Generał Bronisław Prugar - Ketling

Urodzony 2 lipca 1891 w Trześnio-wie, pow. Brzozów, woj. Lwowskie. Był synem Karola Prugara, rolnika i Ludwiki z Rymanowiczów. Ojciec jego w ramach emigracji zarobkowej kilkakrotnie wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych, pracując tam jako krawiec. Po śmierci ojca był wychowywany przez stryja Wojciecha, księdza i wieloletniego proboszcza parafii Trójcy Przenajświętszej w Babicach. Do szkoły ludowej uczęszczał w Trześniowie, a następnie w Jaćmierzu.

Od, roku 1902 dzięki m.in. pomocy finansowej stryja Wojciecha, uczył się w Gimnazjum Męskim im. Królowej Zofii w Sanoku i w 1910 zdał tam maturę z wynikiem celującym.

Następnie wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Od 1908 r. należał do Związku Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” i brał udział w ćwiczeniach Polskich Drużyn Strzeleckich (1911-1914). W rodzinnym Trześniowie 15 grudnia 1912 r. założył Drużynę Bartoszową (DB) liczącą 86 członków, przyjmując pseudonim „Ketling”, który następnie stał się członem jego nazwiska. Po czym założył kilka drużyn DB w pow. sanockim, brzozowskim i przemyskim.

Kariera wojskowa

W październiku 1912 r. wstąpił jako tzw. jednoroczny ochotnik do austriackiego 84. pp., służbę jednak przerwał na skutek choroby. Następnie ukończył w latach 1913-1914 w Brzuchowicach i Dublanach kursy oficerskie na dowódcę plutonu i kampanii DR.

W roku 1913 mianowany podchorążym (Rozkaz Rady Naczelnej Nr 23 z 1913 r.). Od lipca 1914 r. został Członkiem Rady Naczelnej DB.

W sierpniu 1914 r. został powołany do armii austriackiej 10. pp., w którym jako dowódca plutonu brał udział w bitwach pod Kraśnikiem i Lublinem. Następnie przeniesiony do 89. pp., dowodził kompanią piechoty. Przebył kampanię zimową w Karpatach i na Wołyniu. W 1915 r. został awansowany do stopnia chorążego, następnie na stopień podporucznika. W czasie służby w armii austriackiej Prugar był dwukrotnie ranny.

W lipcu 1916 r. dostał się do niewoli rosyjskiej. W r. 1917 uciekł z niewoli, po czym wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Na początku 1918 r. został wysłany przez POW na Murmań i był jednym z pierwszych organizatorów oddziałów polskich. 2 lipca 1918 r. ewakuowany do Francji, gdzie w stopniu porucznika od 15 lipca służył w 2. pułku strzelców pieszych i brał udział w walkach na froncie francuskim w Wogezach jako dowódca 10 kampanii, a następnie 3. batalionu. 1 września 1918 r. otrzymał nominację do stopnia kapitana.

W kwietniu 1919 r. powrócił do kraju i walczył na froncie wschodnim dowodząc 3. batalionem 44. pp. Brał udział w ofensywie przeciwko Ukraińcom w maju 1919 r. na Wołyniu i w czerwcu w Galicji.

Od 2 stycznia do 20 kwietnia 1920 r. był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie (II Kurs). Po przerwaniu kursu w kwietniu tegoż roku, z uwagi na trudną sytuację na froncie polsko-bolszewickim, Prugar został skierowany na stanowiska szefa Oddziału Operacyjnego do Grupy płk. Józefa Rybaka, skąd przeszedł do Dowództwa Frontu gen. Edwarda Rydza-Śmigłego na stanowisko szefa Wydziału Operacyjnego w Oddziale Operacyjnym. W tym czasie został awansowany do stopnia majora ze starszeństwem z dn. 1.06.1919. Kolejno został szefem Oddziału Operacyjnego w Sztabie 4. Armii dowodzonej przez gen. Leonarda Skierskiego (6.08.1920-1.01.1921). Od 2.01 do 1.09.1921 r. dokończył studia w WSW w Warszawie, po czym został szefem sztabu 2. Dywizji Górskiej w Przemyślu (1.09.1921-27.09.1922). Następnie szef sztabu Grupy Asystencyjnej gen. Wacława Fara w Samborze (do 1.02.1923), szef sztabu 22. DP (do 09.1924), II oficer sztabu inspektoratu 4. Armii (do 15.10.1924). Mianowany podpułkownikiem dyplomowanym ze starszeństwem z 15.08.1924. Kolejno szef Oddziału Ogólnego DOK X Przemyśl (do 6.07.1924), potem szef sztabu w DOK IX Brześć n. Bugiem (6.07.1926-5.07.1927). Z braku stażu liniowego, obowiązkowego dla każdego oficera dyplomowanego, Prugar otrzymał przydział na następcę dowódcy 34. pp. w Białej Podlaskiej (do 5.08.1929). W tym czasie Prugar brał udział w licznych grach wojennych, podróżach taktycznych oraz w koncentracjach dywizji. Następnie Prugar objął dowództwo 65. pp. Strzelców Kresowych w Równem, którym dowodził do 1.10.1935 r. Tam też został awansowany do stopnia pułkownika dyplomowanego ze starszeństwem z dnia 1.01.1932. W 1935 r. został powołany na szefa Departamentu Piechoty Min. Spraw Wojskowych. W 1938 r. uzyskał nominację na dowódcę piechoty dywizyjnej 11. Karpackiej Dywizji Piechoty w Stanisławowie, a w sierpniu 1939 r. objął jej dowództwo.

Od sierpnia 1939 r. Prugar otrzymał rozkaz wymarszu ze Stanisławowa w kierunku zachodnim i 4 września dywizja dotarła do Bochni, gdzie weszła w skład Armii „Karpaty”. Zadaniem dywizji było zorganizowanie obrony na linii Wisłoki. 11. KDP od Bochni walcząc z nacierającymi Niemcami dywizja cofała się przez Brzesko w kierunku linii Wisłoka, w rejon Frysztaka, Jodłowej i Kołaczyc. Następnie zgodnie z rozkazami zajęto nowe pozycje obronne na linii Bachórz-Dubiecko-Przemyśl. 14 września 1939 po ciężkich walkach 11. KDP pod wsią Krzywcza, Prugar zarządził odwrót przez Wapowce w kierunku Przemyśla. W rejonie Lętowni i Wapowiec doszło do ponownych walk z Niemcami. Walczył w obronie Przemyśla.

W nocy 15/16 września 1939 roku 11. KDP wraz z 38. DP w rejonie Jaworowa rozbiły zmotoryzowany pułk SS „Germania”. 16 września Prugar rozpoczął marsz przez Sądową Wisznię w lasy janowskie. 18 września bezpośrednio dowodził atakiem na Żelechówkę w pierwszym szeregu. Następnie brał udział w bojach pod Brzuchowicami i Hołoskiem. Walki te i brak amunicji wyczerpały siły dywizji. Prugar podjął decyzję o rozwiązaniu 11. KDP. Dzięki pomocy swoich żołnierzy przedostał się do Rumunii. Rozkazem gen. Władysława Sikorskiego został ewakuowany do Francji, gdzie został awansowany do stopnia generała brygady ze starszeństwem 15 września 1939.

Armia polska we Francji

W związku z rozbudową armii polskiej we Francji generał Prugar 11 listopada 1939 r. został wyznaczony na dowódcę 2. Dywizji Strzelców Pieszych.

W czasie kampanii francuskiej 1940 r. dywizja początkowo stacjonowała w rejonie Parthenay, a następnie została przesunięta do rejonu Belfort, gdzie weszła w skład 45. korpusu 3. Armii Francuskiej. Zadaniem dywizji było wzmocnienie obrony południowego skrzydła linii Maginota i obrona Kotliny Belfort. Dywizja pod dowództwem Prugara stawiała opór wojskom niemieckim przez cztery dni, ponosząc duże straty pod Maiche, Trevillers, Dampprichart. 2. DSP nie mając możliwości przebicia się na południe przekroczyła w dniu 20 czerwca 1940 r. granicę i przeszła do Szwajcarii, co zbiegło się z rozkazem gen. Sikorskiego. Zostało internowanych około 12 tys. żołnierzy.

Za sprawne dowodzenie w czasie kampanii francuskiej w 1940 r. Prugar otrzymał Krzyż Virtuti Militari IV Klasy.

Szwajcaria

W latach 1940-1945 Prugarowi dzięki pomocy władz szwajcarskich udało się zorganizować obozy studenckie i gimnazjalne. Brali w nich udział szeregowi, podoficerowie i oficerowie, w zależności od posiadanego wykształcenia: w szkołach typu licealnego, na kursach zawodowych: mechaników, radiotelegrafistów, rolniczych, budowlanych, samochodowych. Na trzech uniwersytetach w Winterthur, Gossau i Fribourgu 350 osób ukończyło studia wyższe, w tym 10 uzyskało tytuł doktora i 2 habilitacji.

Żołnierze 2. DSP byli również zobowiązani do pracy w różnych gałęziach gospodarki szwajcarskiej. Pracowali przy budowie dróg, mostów, regulowaniu rzek oraz byli zatrudnieni przy wydobywaniu węgla i rud.

Dzięki inicjatywie Prugara dywizja prowadziła szeroką działalność kulturalną, wydając podręczniki akademickie, szkolne, prace naukowe. oraz czasopisma. Generał opublikował swoje wspomnienia z czasów II wojny światowej. Przez cały okres internowania dla żołnierzy dywizji prowadzone były tajne kursy wojskowe. Prugar był również kierownikiem placówki łączności, która m.in. przekazywała meldunki z kraju do Wielkiej Brytanii.

We wrześniu 1945 r. generał Prugar zdecydował się przyjechać do Polski, by na miejscu omówić repatriację 2. DSP i zawrzeć odpowiednie umowy z władzami w kraju. Zamierzał stworzyć wzorowy ośrodek osadniczy na Dolnym Śląsku w rejonie Kłodzka. Dnia 22 listopada 1945 r. przybył do kraju transport oficerów i żołnierzy 2. DSP liczący około 750 osób. W powiecie kłodzkim ostatecznie osiedliło się około 100 osób. Natomiast większość żołnierzy pochodzących z Francji (około 9 tys.) powróciło do domu, w Szwajcarii pozostało około 800 żołnierzy. Po świecie rozjechało się 2509 żołnierzy, głównie do USA, Kanady i Australii.

Powró do kraju

17 grudnia 1945 r. gen. bryg. Bronisław Prugar-Ketling na stałe powrócił do kraju i rozpoczął służbę w LWP. Od 1 stycznia 1946 r. był szefem gabinetu Ministra Obrony Narodowej. Również pracował jako przewodniczący Komisji Naczelnego Dowództwa WP do obliczania strat poniesionych przez Wojsko Polskie w wojnie z Niemcami. Był przewodniczącym Komisji Delimitacyjnej do Spraw Granicy Wschodniej i przewodniczącym Komisji Studiów Granicznych (od 1.06.1946).

Dnia 22 lipca 1947 r. został awansowany do stopnia generała dywizji.

W dniu 1 września 1947 r. mianowany szefem Departamentu Piechoty i Kawalerii MON, a po reorganizacji i utworzeniu 29 listopada t. r. Dowództwa Wojsk Lądowych (DWL) został szefem Departamentu Wyszkolenia Bojowego w DWL.

Zmarł po ciężkiej chorobie (rak) 18 lutego 1948 r. w Warszawie. Został pochowany w Alei Zasłużonych (lewa strona, kwatera A 25-22) na cmentarzu wojskowym na Powązkach.

W 1954 r. Naczelny Prokurator Wojskowy płk Stanisław Zarakowski oskarżył generała Bronisława Prugara-Ketlinga, że stał na czele spisku w słynnym procesie TUN (Tatar-Utnik-Nowicki) oraz w procesach innych wyższych generałów i oficerów WP, mającym na cel obalenie władzy ludowej, tzw. „spisku w wojsku” i podważenia sojuszu polsko-radzieckiego. Generał nie żył już od trzech lat. Po kilku latach wszyscy oskarżeni i skazani zostali zrehabilitowani.

W małżeństwie z Marią z Borczyków, nauczycielką, członkinią Drużyn Bartoszowych w Sanoku, miał dwóch synów: Bogusława (ur.1926) i Zygmunta (ur. 1928).


Generał Bronisław Prugar-Ketling był autorem licznych publikacji i opracowań z różnych dziedzin wojskowości oraz analiz. Był przewodniczącym redakcji Księgi Chwały Piechoty (wyd. 1938 Warszawa). Także jeszcze przed wojną napisał kilka fachowych artykułów dotyczących wojskowości dla czasopisma „Przegląd Piechoty”: Wychowywać, szkolić, a przede wszystkim dowodzić (1936 z. 6), Dobór kandydatów do szkół zawodowych piechoty (1937, z. 5). W czasie wojny pisywał do „Bellony”, wydawanej w Londynie i ukazującego się w Szwajcarii „Gońca Obozowego”.

Również podczas internowania w Szwajcarii napisał wspomnienia z okresu Kampanii Wrześniowej pod tytułem Aby dochować wierności (Szwajcaria 1941). W kraju ukazały się pt. Działania 11. Karpackiej Dywizji Piechoty — wrzesień 1939 r., opublikowane na łamach „Wojskowego Przeglądu Historycznego”, nr 3 i 4, 1957 (Warszawa).

W latach 1946-1948 był członkiem Komitetu Redakcyjnego czasopisma wojskowego „Bellona”, Warszawa. W opinii służbowej okresu międzywojnia czytamy: „Bardzo energiczny z wielką inicjatywą. Bardzo inteligentny, rzutki i logiczny. Wybitny organizator, kierownik wychowawca”.

Dowodzenie 11. Karpacką DP w czasie kampanii wrześniowej potwierdziło już wtedy, że generał był nieprzeciętnym, wzorowym dowódcą i jednocześnie żołnierzem oddanym bez reszty sprawie, której służył. Jego wzorowa postawa przejawiła się niemal w każdej nawet najbardziej ryzykownej czy wręcz tragicznej sytuacji. Przełożony generała, gen. K. Sosnkowski pisze we wspomnieniach z kampanii wrześniowej, „iż bój pod Łętownią, Przemyślem i lasach Janowskich budzi we mnie żołnierski szacunek dla jego bojowych zalet”.

Również w Szwajcarii od samego początku internowania dowódca dywizji wykazał pełnię swoich zalet i zdolności organizacyjnych i dowódczych, które zapewniły jak najlepsze wykorzystanie czasu przez większość żołnierzy, a szczególnie przez młodzież. Generał potrafił natchnąć zapałem nie tylko swój sztab ale też większość oficerów dywizji.

Żołnierz, obywatel, dowódca

Charakterystykę gen. Prugara-Ketlinga jako żołnierza, dowódcy i obywatela podaje długoletni jego adiutant por. rez. inż. Bohdan Garliński w sposób następujący:

Generał sam będąc wzorem pracowitości, dokładności i dyscypliny, dużo wymagał od swoich podwładnych. Równocześnie jednak kochał swoich żołnierzy, cenił ich męstwo... Posiadał umiar i stanowczość, cierpliwość, rozwagę i opanowanie oraz głębokie doświadczenie, niezrównaną intuicję i serce, okazywane podwładnym. Cechuje go przy tym szczery i bezpośredni stosunek do ludzi oraz rzetelne, uczciwe traktowanie powierzonych zadań... Postać gen. Bronisława Prugara-Ketlinga powinna stać się wzorem dla młodych pokoleń, jak należy żyć, pracować i walczyć dla dobra swojej Ojczyzny.

Odznaczenia

Odznaczenia: Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (1940), Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1920), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1946), Krzyż Niepodległości z Mieczami, Order Polonia Restituta 3 i 4 klasy, Krzyż Walecznych - dwukrotnie (1920), Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1920, Złoty Krzyż Zasługi - dwukrotnie, Medal międzysojuszniczy Medaille Interallee, Legia Honorowa III i IV klasy, Krzyż Wojenny Croix de Guerre (dwukrotnie), Krzyż Waleczności I klasy (Francja), Krzyż Wojskowy (Wielka Brytania).






HISTORIA I KULTURA
W POLONIJNEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ


Ten kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości.
Józef Piłsudski

W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI ZNAJDZIECIE PAŃSTWO 1568 TEMATÓW





COPYRIGHT

Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.


ARTYKUŁY DZIAŁU HISTORIA/KULTURA PAI WYŚWIETLONO DOTYCHCZAS   10 102 443   RAZY



×
NOWOŚCI ARCHIWUM WIADOMOŚCI HISTORIA-KULTURA DZIAŁANIA AGENCJI BADANIA NAUKOWE NAD POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ
FACEBOOK PAI YOUTUBE PAI NAPISZ DO REDAKCJI

A+ A-
POWIĘKSZANIE / POMNIEJSZANIE TEKSTU