1913-02-27     1989-07-19

Kazimierz Sabbat

„Działo się to we wsi Bieliny piątego grudnia 1913 roku o godzinie dziesiątej, stawił się Ignacy Piotr dwojga imion Sabbat trzydzieści siedem lat mający miejscowy organista zapisany w książkach meldunkowych po przybyciu z Klimontowa Sandomierskiego z radomskiej guberni i w przytomności Ignacego Gawrońskiego trzydzieści lat i Franciszka Bzinkowskiego sześćdziesiąt lat mającego, obydwu zamieszkałych w Bielinach, pierwszego kowala, a drugiego rolnika, okazał nam dziecię płci męskiej, oświadczając, że ono urodziło się w miejscowości Bieliny dwudziestego siódmego lutego tego roku o dziesiątej wieczór z jego małżonki Franciszki z Wiącków trzydzieści trzy lata mającej. Dziecięciu temu na Chrzcie Świętym nadano imię Kazimierz Aleksander, a rodzicami chrzestnymi byli Ignacy Gawroński i Marianna Gawrońska.” (tłumaczenie z rosyjskiego - AD) – tak brzmi akt chrztu późniejszego prezydenta Polski na uchodźstwie.

Kazimierz Sabbat urodził się 27 lutego 1913 roku w Bielinach Kapitulnych u stóp Łysej Góry. Po kilku latach Sabbatowie opuścili Bieliny, tak więc Kazimierz kończył szkołę powszechną w Tursku Wielkim i gimnazjum w Mielcu. Właśnie, będąc uczniem gimnazjum, w 1926 roku wstąpił do I Mieleckiej Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki, co zaważyło na jego przyszłości. Na jego postawę życiową, osobowość, zainteresowania duży wpływ wywarła działalność harcerska. Sabbat brał udział w 1929 roku w II Zlocie Narodowym ZHP w Poznaniu, by rok później zostać drużynowym. Pod jego kierownictwem I Mielecka Drużyna Harcerzy została uznana za jedną z najlepszych w Krakowskiej Chorągwi ZHP. Po maturze odbył zasadniczą służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy w Kielcach. Wtedy odwiedził Bieliny, by poznać miejsce swego urodzenia. W 1935 roku rozpoczął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego, studiował także przez rok w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie.

W czasie studiów był członkiem Kręgu Starszoharcerskiego Studentów Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego, a po roku działalności został jego kierownikiem. Organizował kursy praktyczne i obozy wędrowne dla instruktorów. Nawiązał współpracę ze skautowymi organizacjami w Rumunii i Bułgarii. Razem z instruktorami harcerskimi z pozostałych warszawskich uczelni powołał do życia w 1938 roku Zrzeszenie Akademickich Kręgów Starszoharcerskich „Kuźnica” i stanął na jego czele. W tym czasie nawiązał współpracę ze znanym działaczem harcerskim Aleksandrem Kamińskim „Kamykiem” - późniejszym twórcą „Szarych Szeregów”.

Do wybuchu wojny kierowana przez niego „Kuźnica” zorganizowała szereg letnich i zimowych obozów wędrownych w kraju i zagranicą, zapoczątkowała wymianę wakacyjną młodzieży ze skautami z Węgier, prowadziła kursy dla instruktorów z dziedziny ochrony zdrowia, służby weterynaryjnej, kultury i oświaty. Do 300 osób wzrosła liczba działaczy harcerskich zrzeszonych w „Kuźnicy”. Kadra ta stała się zalążkiem do powstania tajnych organizacji podziemnych w czasie drugiej wojny światowej – „Szarych Szeregów” i Organizacji Harcerek.

Wybuch wojny zastał go w województwie kieleckim, gdzie wizytował tutejszą chorągiew harcerską. Otrzymał przydział mobilizacyjny do Ośrodka Zapasowego 25 Dywizji w Czortkowie. Nie miał jednak okazji uczestniczyć w działaniach wojennych - po agresji wojsk radzieckich 17 września 1939 roku, razem z innymi żołnierzami zdecydował się do przejścia na Węgry, gdzie został internowany. W październiku w Somloszollos na Węgrzech zorganizowany został polski obóz harcerski. Kazimierz Sabbat dzięki przedwojennym kontaktom z węgierskimi skautami został wyciągnięty z obozu internowanych i skierowany do pracy w tym obozie jako zastępca naczelnika. Po opuszczeniu obozu w Somloszollos, już jako harcmistrz, Sabbat przedostał się do Francji i wstąpił do oddziałów wojska polskiego. Początkowo służył w marynarce wojennej a następnie został skierowany do Brygady Zmotoryzowanej generała Maczka. Ranny podczas odwrotu przedostał się do Wielkiej Brytanii.

W końcu 1940 roku powstały tam struktury odrodzonego polskiego harcerstwa – Sabbat był jednym z jego organizatorów. Na początku kwietnia 1943 roku został przeniesiony do Londynu i praktycznie kierował Komitetem Naczelnym Związku Harcerstwa Polskiego na Czas Wojny i całym polskim harcerstwem na obczyźnie. Jednocześnie dostał jako porucznik Wojska Polskiego sześciomiesięczne odkomenderowanie z wojska do Ministerstwa Oświaty, w celu prowadzenia spraw młodzieży. Do jego zadań należała między innymi opieka nad tysiącami polskich dzieci, wyprowadzonych (w czasie powstawania armii generała Andersa) z terenu Związku Radzieckiego do Iranu i dalej do Indii, Afryki, Meksyku i Nowej Zelandii. Dzieciom tym, często osieroconym, musiano stworzyć warunki do rozwoju i nauki poprzez tworzenie harcerskich drużyn. Praca Sabbata w tej dziedzinie była trudna, ponieważ na tle niezależności harcerstwa powstawały konflikty między polskim rządem londyńskim a Komitetem Naczelnym ZHP.

W dniach 17 – 18 kwietnia w obozie pod Edynburgiem odbył się zjazd harcerek i harcerzy z całej Wielkiej Brytanii. Na jego zakończenie przyjęto rezolucję: „Wierząc w pełne zwycięstwo polskiej sprawy i w swój powrót do Wolnej Ojczyzny, myślimy z radością o współudziale harcerskiej młodzieży w budowie przyszłej Polski, która opierając się na wspaniałym swym dorobku kultury chrześcijańskiej i harcie moralnym, wykazanym w tej wojnie, wcieli w całość swego życia ideę sprawiedliwości społecznej, a w ustroju politycznym i społeczno-gospodarczym urzeczywistni ideały prawdziwej demokracji”. Już wkrótce okazało się, że przy nowym układzie politycznym Europy, nadzieje te były iluzoryczne.

Kazimierz Sabbat był jednym z tych działaczy emigracyjnych, którzy krytycznie oceniali współpracę byłego premiera Stanisława Mikołajczyka z komunistami w kraju. Wbrew władzom organizował polskie harcerstwo na obczyźnie. Doprowadził do Ogólnego Zjazdu Harcerstwa w styczniu 1946 roku w Paryżu i utworzenia nowych struktur z Naczelną Radą Harcerską poza Granicami Kraju. Organizował pomoc dla odradzającego się w kraju Związku Harcerstwa Polskiego. W niedługim jednak czasie harcerstwo w Polsce zostało opanowane przez władze bezpieczeństwa publicznego, a jego działacze byli prześladowani i więzieni.

W 1948 roku Kazimierz Sabbat ożenił się z Anną Sulik – córką generała Sulika – miał z nią potem trzy córki i syna. W tym samym roku wraz z przyjaciółmi założył przedsiębiorstwo produkcyjne, aby zdobyć środki na życie dla swej rodziny, ale także na działalność organizacyjną. Nadal pracował w harcerstwie jako Komisarz Zagraniczny Związku Harcerstwa Polskiego poza Granicami Kraju, a także w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów. Kierował również odcinkiem skarbu w Egzekutywie Zjednoczenia Narodowego. Kiedy został wybrany jej przewodniczącym w 1967 roku, pożegnał się z pracą w harcerstwie.

Dziewięć lat później został premierem emigracyjnego rządu polskiego, a od 8 kwietnia 1986 roku pełnił zaszczytną funkcję prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. Jako prezydent był z urzędu kawalerem Orderu Orła Białego. Jego podstawowym celem było jednoczenie polskich emigracyjnych ośrodków politycznych i wspomaganie opozycji demokratycznej w Polsce. Współpracował z organizacjami w kraju: KSS-KOR, ROPCiO, KPN i NSZZ „Solidarność” (także w stanie wojennym. Należy dodać, że urząd prezydenta był stanowiskiem honorowym, Kazimierz Sabbat pełnił go bez pobierania wynagrodzenia.

Umarł nagle w dniu 19 lipca 1989 roku. Jego pogrzeb odbył się w Katedrze Westminsterskiej w Londynie. Pochowany został na cmentarzu Gunnersbury w pobliżu Pomnika Katyńskiego. Czas jego śmierci przypadł bezpośrednio po wyborach w czerwcowych. Jego następcą został minister spraw zagranicznych w rządzie londyńskim Ryszard Kaczorowski. Już wcześniej ustalono, że insygnia władzy zostaną przekazane do kraju dopiero wtedy, gdy powstanie suwerenny Sejm, wybrany w wolnych, powszechnych i demokratycznych wyborach i dopiero wtedy władze Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie zakończą swoją misję.