25 lipca 1510 roku swoją działalność w Krakowie rozpoczął Florian Ungler – drukarz pierwszych książek w języku polskim. Przybył z Bawarii - słynącej z drukowania książek w języku narodowym, przyczynił się do ułatwienia książce polskiej drogi do drukarń. Druki jego odznaczały się nierównym poziomem artystycznym, na ogół dość przeciętnym. Nowatorstwo Unglera polegało na wprowadzeniu po raz pierwszy w Polsce antykwy, polskiej szwabachy, fraktury, czcionki hebrajskiej.
Początkowo oficyna drukarska mieściła się przy ul. Wiślnej, a później przy ul. Kanoniczej 17, w domu biskupa płockiego Erazma Ciołka. Działalność rozpoczął wydaniem kalendarza na rok 1511. W pierwszym okresie, przypadającym na lata 1510-1516, z drukarni wyszło 80 dzieł różnej treści. Do autorów książek tłoczonych w drukarni Unglera należeli uczeni związani z Akademią Krakowską oraz wybitni humaniści jak Paweł z Krosna, Jan Dantyszek, Jan z Głogowa, Andrzej Krzywicki, Jan ze Stopnicy czy Rudolf Agricola.
Z tego okresu pochodzi wydany przez Unglera „Raj duszny” (1513), modlitewnik przełożony z łaciny przez mieszczańskiego pisarza Biernata z Lublina – uznawany za pierwszą książkę wydaną w całości w języku polskim. Drugim wydawnictwem propagującym polszczyznę była rozprawa o ortografii polskiej Stanisława Zaborowskiego „Ortografhia seu modus recte scribendi et legendi polonicym idioma” (1514). Bardzo prawdopodobne jest, iż Ungler przygotowując się do wydania książki w języku polskim, zlecił Zaborowskiemu przygotowanie wskazówek ortograficznych specjalnie dla tego nowatorskiego przedsięwzięcia. Możliwe jest również, że dopiero później pojawił się pomysł opublikowania powstałej w ten sposób pracy, która niewątpliwe przyczyniła się do uporządkowania zasad pisowni polskiej i poszerzenia kręgu odbiorców słowa drukowanego.
Pierwszy okres działalności drukarni zakończony został w 1516 r., kiedy Florian Ungler na skutek kłopotów finansowych zamknął firmę. Do 1520 roku pracował w oficynie Jana Hallera a w 1526 roku rozpoczął po raz drugi samodzielną działalność. Nowa drukarnia Unglera mieściła się przy ul. Szczepańskiej i działała pod jego kierownictwem do śmierci drukarza w 1536 r. W latach 1536 – 1551 oficynę prowadziła żona, Helena Unglerowa a po jej śmierci urządzenia i materiał typograficzny przeszły w ręce rodziny Szarffenbergów.
Z „drugiej drukarni” wyszło 166 druków, między innymi : „Żywot Pana Jezusa Krysta” św. Bonawentury (1522) i pierwsze mapy Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz krajów ościennych autorstwa Bernarda Wapowskiego. Mapa ta uściśliła obraz kartograficzny Rzeczpospolitej, jest najstarszym zabytkiem kartografii polskiej.
Najbardziej popularnym dziełem owego czasu, które wyszło z pod prasy Unglera jest ilustrowany zielnik Stefana Falmierza „O ziołach i mocy ich”. To pierwsza polska encyklopedia przyrodniczo-lekarska. Zawiera ok. 500 ilustracji, będących rysunkami ziół i roślin, wiadomości z zakresu biologii, zoologii, ale również medycyny ludowej o czym świadczy fragment z karty tytułowej „O paleniu wódek z ziół, ...O rodzeniu dziatek, ... O stawianiu baniek, O puszczaniu krwie, O radzenia ciału powietrza morowego, O lekarstwach doświadczonych na wiele niemocy...”. Ungler ozdobił tekst rysunkami polskich kwiatów polnych, co nadało jej rodzimy charakter a praktyczne poradnictwo sprawiło, że książka ta znalazła szerszą grupę odbiorców.
W tym okresie drukował kalendarze, prognostyki astrologów, podręczniki, dzieła historyczne, rubrycelle (kalendarze obchodów liturgicznych) oraz poczytną literaturę dewocyjną. Opublikował nowatorskie dzieło z zakresu weterynarii „Sprawa a lekarstwa końskie” (1532), tłumaczone z czeskiego „Żywoty filozofów” Marcina Bielskiego oraz pracę geograficzną „Polskie wypisanie dwojej krainy świata” autorstwa Macieja z Miechowa, w tłumaczeniu Andrzej Glabera.
"Pracem się tej naprzód i przed innemi podjął,
żem księgi polskie nigdy niebywałymi buksztaby drukował.
Potym inni ze mnie przykład brali. Już teraz to pismo
na wsze strony rozszerzyło się i szerzyć się będzie".
Florian Ungler
Obok zasług propagowania książki w języku polskim oraz pracy na rzecz ustalenia ortografii dla drukowanych przez siebie książek, często wymieniane są inne jego osiągnięcia, szczególnie w zakresie piśmiennictwa naukowego z dziedziny historii, geografii, botaniki. Do znaczących przedsięwzięć drukarza, należy również wykonanie w 1515 roku pierwszego w Polsce, odbicia nut przy zastosowaniu techniki drzeworytu.
Ungler zapisał się też w historii drukarstwa jako innowator krojów pisma. W jego pierwszej drukarni przeważały pisma rotundowe. Jako pierwszy w polskim drukarstwie wprowadził antykwę. W 1527 zastosował lekko kursywną szwabachę, co jest uznawane za pierwszą próbę stworzenia czcionki polskiej. Do dalszych osiągnięć należy wprowadzenie około 1531 roku tekstowej fraktury, będącej nowością w drukarstwie polskim oraz zastosowanie czcionki greckiej.
Unglerowskiej tłoczni przypisuje się także powstanie ilustracji masowej. Były to skromne, ale liczne drzeworyty, charakteryzujące się prostą formą i powszechnie czytelnym wątkiem treściowym.
Dla oznaczenia swych publikacji, używał Ungler ładnego sygnetu drukarskiego, którym był prosty, umieszczony na tarczy monogram właściciela. Stosował też kilka sygnetów wyobrażających św. Floriana. Badacz dziejów książki, Kazimierz Piekarski wysunął hipotezę, iż w drzeworycie przedstawiającym św. Floriana na karcie „Introductorium astrologice” Wacława z Krakowa, sportretowany został sam Ungler. Być może więc, jest on pierwszym polskim typografem, którego wizerunek znamy.
Wszystkie te osiągnięcia, czynią Floriana Unglera jednym z czołowych przedstawicieli szesnastowiecznego drukarstwa, a Krakowowi przydają miana Gniazda Drukarstwa Polskiego.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
