Ignacy Feliks Dobrzyński

Ignacy Feliks Dobrzyński urodził się 25 lutego 1807 roku w Romanowie, prowincjonalnym miasteczku na Wołyniu, gdzie wzrastał w atmosferze muzycznej. Ojciec, prowadzący orkiestrę w majątku hrabiego Ilińskiego, szybko odkrył u syna zdolności i zaczął uczyć go muzyki. Mały Ignacy zabierany był na próby, poznawał instrumenty, ich wygląd i brzmienie. Jako utalentowane dziecko bardzo szybko opanował zapis nutowy.

Naukę ogólną rozpoczął w szkole jezuickiej w Romanowie. Gdy zaś w 1817 r. rodzina przeprowadziła się do Winnicy, gdzie Dobrzyński senior został profesorem muzyki miejscowego liceum, jego syn trzy lata później tę szkołę ukończył.

W tym czasie znał już zasady harmonii, opanował grę na skrzypcach i fortepianie, podjął także próby kompozytorskie. Pierwszym znanym utworem jest Polonez A-dur na fortepian, wydany w 1823 r. z dedykacją dla Marii Szymanowskiej.

W 1825 r. Dobrzyński wyruszył do Warszawy, by kontynuować naukę muzyki. Nawiązał kontakt z  Józefem Elsnerem, u którego przez rok pobierał lekcje prywatne. Realizował na nich ćwiczenia kompozytorskie, analizował dzieła sławnych twórców i poznawał historię muzyki. W 1826 r. został studentem  Szkoły Głównej Muzyki w Warszawie, w której stanowisko rektora powierzono Elsnerowi. Profesor Elsner rok później w raporcie egzaminacyjnym napisał: „Pierwszoletni: Chopin Fryderyk (szczególna zdolność). Drugoletni: Dobrzyński Ignacy (zdolność niepospolita) ”.

Lata 1828 i 1829 to okres intensywnej nauki pod kierunkiem Elsnera. W tym czasie powiększył się dorobek twórczy Dobrzyńskiego, liczący ok. 25 pozycji, wśród nich m.in. Uwertura koncertowa D-dur i Koncert fortepianowy As-dur, napisane przed studiami, dwa kwartety smyczkowe (e-moll i d-moll), Wariacje D-dur na skrzypce z fortepianem, fortepianowe miniatury i Fantaisie quasi Fugue sur un Mazurek favori D-dur oraz pierwsze rozbudowane cykliczne dzieło symfoniczne Grande Symphonie B-dur. 

W nocy 29 na 30 listopada 1830 r. wybuchło w Warszawie Powstanie Listopadowe. Niestety wcześniejsze starania Dobrzyńskiego o uzyskanie stypendium na naukę w Niemczech nie powiodły się. Koncerty publiczne zawieszono, a życie muzyczne przeniosło się do domów bogatych mieszczan. Wzmógł się więc popyt na muzykę kameralną. Dobrzyński dobrze diagnozując sytuację napisał serię świetnych dzieł, w tym Grand trio a-moll op. 17 na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, Introdukcję i wariacje na temat mazurka „Trzeci Maj” op. 18 na flet i fortepian, III Kwartet smyczkowy E-dur op. 13 (zaginiony po 1939 r.), I Kwintet smyczkowy F-dur op. 20, w którym użył melodii Mazurka Dąbrowskiego oraz kilka wokalnych i fortepianowych.

9 stycznia 1834 r. kompozytor poślubił Joannę Miller, śpiewaczkę, solistkę  Teatru Wielkiego. Poszukując w nowej sytuacji życiowej jakiegoś stałego zatrudnienia, trafił do Resursy Kupieckiej działającej przy ul. Miodowej, gdzie przyjął propozycję współpracy na stanowisku quasi-kierownika artystycznego, dyrygenta chóru i orkiestry oraz organizatora koncertów. Resursa była rodzajem klubu towarzyskiego, w którym spotykali się kupcy i właściciele ziemscy na zebraniach, koncertach muzyki poważnej i imprezach kulturalnych. Gdy powołano Resursę Obywatelską przy ul. Długiej, wkrótce i tam Dobrzyński znalazł dla siebie miejsce.

W 1835 r. ogłoszono w Wiedniu konkurs na najlepszą współczesną symfonię. Dobrzyński postanowił zgłosić swoje nowopowstałe dzieło w tym gatunku. Konkurs rozstrzygnięto w styczniu 1836 r., przyznając regulaminową jedną nagrodę Franciszkowi Lachnerowi za V Symfonię Apassionatę c-moll op. 52. Dzieło Dobrzyńskiego II Symfonia c-moll op. 15 znalazło się na drugim nienagrodzonym miejscu, mimo to kompozytor odniósł wielki sukces. Nowa symfonia została publicznie wykonana przez w Wiedniu 17 marca 1836 r. na piątym koncercie cyklu Concerts spirituels, a trzy lata później poprowadził ją w lipskim Gewandhausie  Feliks Mendelssohn.

W latach 1836–38 Dobrzyński komponował operę w 3 aktach pt. Monbar, czyli Flibustierowie do libretta Ludwika Paprockiego opartego na noweli Der Flibustier Karola van der Veldego. Stworzył operę we francuskim stylu Grand Opera licząc, że jego dzieło w nieuprawianym w Polsce gatunku przyniesie mu sukces i zapewni popularność. Tymczasem nie wywołało żadnego rezonansu mimo świetnej muzyki, dającej możliwość wokalnego popisu, znakomitej instrumentacji orkiestrowej i wciągającego publiczność libretta.

W poszukiwaniu pracy, w roku 1841 Dobrzyński trafił do Instytutu Aleksandryjskiego Wychowania Panien, obejmując posadę nauczyciela muzyki. Pracował tam do momentu przeniesienia szkoły do Nowoaleksandrii, czyli dzisiejszych Puław (1843). Rok 1843 był dla kompozytora znamienny, bowiem stołeczne środowisko muzyczne zelektryzował bawiący w mieście Franciszek Liszt, który przyjechał tu po koncertach w Krakowie. 7 kwietnia 1843 r. wizytował Instytut Aleksandryjski, dając recital i spotykając się z gronem pedagogicznym. Tam najprawdopodobniej poznał Dobrzyńskiego. Obaj artyści 11 kwietnia wystąpili na wspólnym koncercie w Resursie Kupieckiej.

W roku 1845 nakładem firmy Sennewalda ukazała się Szkoła na fortepian poświęcona Rodakom, autorstwaIgnacego Feliksa Dobrzyńskiego.

Wspaniały muzyk tkwiąc w okupowanej przez Rosjan Warszawie, postanowił poszukać szczęścia za granicą. W marcu 1845 r. wyjechał na Zachód. Trasa wiodła przez Poznań do Berlina, Lipska, Drezna, a miała zakończyć się we Francji, do czego jednak nie doszło, bowiem Dobrzyński nie otrzymał wizy wjazdowej do tego kraju. Prawie trzyletnia eskapada po Niemczech nie doprowadziła do realizacji najważniejszego marzenia kompozytora: wystawienia opery Monbar, czyli Flibustierowie. Po powrocie do kraju towarzyszyło mu poczucie niespełnienia, chociaż pozytywne opinie prasy o jego twórczości mogły krzepić. Nie udał się plan zgromadzenia środków zabezpieczających stabilizację życiową rodzinie. Ponownie musiał więc sięgnąć po wypróbowany sposób zapewniający byt, czyli udzielanie lekcji muzyki.

W październiku 1849 r. dotarła do Warszawy wiadomość z Paryża o śmierci Fryderyka Chopina. Osiem lat później skomponował utwór na chór mieszany i orkiestrę pt.: Introdukcja i Marsz żałobny na śmierć F. Chopina op. 66. 

Od roku 1852 r. Dobrzyński sprawował funkcję dyrektora Teatru Wielkiego w Warszawie, z której nagle został zwolniony po konflikcie z prezesem teatrów warszawskich, rosyjskim generałem Abramowiczem w 1855 r. Zaabsorbowany obowiązkami w Teatrze Wielkim komponował mniej. W okresie dekady po powrocie z Niemiec, powstało kilka znaczących utworów, jak: Święty Boże, suplikacje op. 61 na solistów, chór i orkiestrę, Pieśń do Najświętszej Marii Panny op. 58 na sopran, chór mieszany i organy,  Sen chrześcijanina. Lamentacja op. 57 na smyczki i instrumenty dęte, Marsz żałobny na śmierć J. Elsnera na instrumenty dęte i in.

Rok 1857 był dla kompozytora pełen miłych wydarzeń. Stacjonująca w Dolinie Szwajcarskiej niemiecka orkiestra symfoniczna, wykonała jego II Symfonię c-moll aż dziewięć razy! Prawdopodobnie zachęcony tymi sukcesami postanowił założyć własną orkiestrę tzw. polską, zapraszając do niej muzyków działających w różnych zespołach. Z powodu konkurencji niemieckiej orkiestry w Dolinie Szwajcarskiej, spadającej frekwencji i bardzo słabych dochodów, z końcem roku zespół rozwiązano.

W 1859 r. Dobrzyński zaczął szkicować muzykę do dramatycznej adaptacji powieści poetyckiej  Mickiewicza Konrad Wallenrod op. 69. Rok później podjął się napisania muzyki do dramatu  Burgrafowie autorstwa Hugo, której także nie ukończył. Po 25-latach, 10 stycznia 1863 r. w warszawskim Teatrze Wielkim doszło do prapremiery jego opery Monbar, czyli Flibustierowie. Po doraźnym sukcesie również i tym razem kompozytor nie miał szczęścia. Wybuchło bowiem Powstanie Styczniowe. Ze względu na działania wojenne teatr zamknięto. Monbar już nigdy nie wrócił na scenę operową.

Podupadający na zdrowiu Dobrzyński zmarł 9 października 1867 r. w Warszawie. 12 października w kościele Św. Krzyża odbyły się uroczystości pogrzebowe. Podczas mszy żałobnej wykonano Requiem es-moll Józefa Kozłowskiego, a nad grobem na  Cmentarzu Powązkowskim zabrzmiał specjalnie skomponowany przez  Stanisława Moniuszkę i przezeń poprowadzony chóralny hymn żałobny pt. Pokój spracowanej duszy. 28 października w Salach Redutowych urządzono koncert dzieł zmarłego kompozytora w celu zebrania funduszy na postawienie nagrobka. Autorem projektu nagrobka był Juliusz Kossak, jeden z największych malarzy polskich, a wykonawcą zakład rzeźbiarski Józefa Manzla.