1916-05-29     1993-10-23

Wacławał Felczak

kurier tatrzański, przyjaciel Węgrów

Urodził się 29 maja 1916 w Golbicach pod Łęczycą, jako ósme dziecko Antoniego i Michaliny z Pałczyńskich, właścicieli liczącego ok. 20 ha gospodarstwa. Po ukończeniu Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Toruniu studiował historię na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie zainteresował się historią stosunków polsko-węgierskich i utworzył studenckie Koło Przyjaciół Węgier. Fragmenty pracy magisterskiej Felczaka - o Władysławie Bentkowskim, uczestniku powstań polskich z 1831 i 1863 r. i węgierskiego z 1849 r. - ukazały się drukiem pt. "Nastroje Wielkopolski wobec rewolucji węgierskiej w 1848/49 roku" w "Rocznikach Historycznych" w 1938 roku. Wybuch II wojny światowej przerwał mu pracę nad doktoratem pisanym na stypendium naukowym w Budapeszcie pod kierunkiem prof. Imre Lukinicha, historyka, ówczesnego prezesa Węgierskiej Akademii Nauk.

Na początku 1940 r. Felczak uczestniczył w Warszawie w konspiracyjnych spotkaniach polityków Stronnictwa Pracy, którego działaczem był jego brat Zygmunt. Centralny Komitet Organizacji Niepodległościowych (CKON) wysłał go do Budapesztu w celu zorganizowania tam placówki, umożliwiającej łączność między Rządem Polskim na emigracji w Paryżu a podziemiem politycznym w kraju. Tę działalność Felczak kontynuował po podporządkowaniu się CKON Związkowi Walki Zbrojnej i Delegaturze Rządu. Łączność kurierska na odcinku Budapeszt–Warszawa, nadzorowana przez Felczaka, funkcjonowała nieprzerwanie aż do marca 1944 roku, kiedy na terytorium Węgier wkroczyły wojska niemieckie. Felczak sam kilkadziesiąt razy przedzierał się przez "zieloną granicę" do Polski i z powrotem, przenosząc instrukcje, pieniądze i pocztę. Jak wspominał jego przyjaciel i emisariusz polityczny Tadeusz Chciuk "Celt", "przez Słowację chodził jak na spacer, a najbardziej ulubionym jego szlakiem była droga z Rożniawy do Zakopanego".

Koniec wojny nie przerwał konspiracyjnych działań Felczaka. W lipcu 1945 r. został – jako emisariusz Rady Jedności Narodowej – wysłany do Londynu, gdzie poinformował prezydenta Władysława Raczkiewicza o rozwiązywaniu struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Po 1945 kontynuował działalność kurierską, m.in. organizując - na prośbę wicepremiera Stanisława Mikołajczyka - ucieczkę przywódców PSL z komunistycznej Polski.

W 1946 r. na paryskiej Sorbonie zaczął pisać doktorat o "Wpływie polskiej emigracji na rozwój francuskiej partii republikańsko-demokratycznej w latach 1846–1848". Równocześnie, jako zaufany emisariusz rządu emigracyjnego kursował pomiędzy Londynem a Warszawą. W tym czasie był poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa listem gończym, na którym widniała jego fotografia, taka sama, jak ta, którą w czasie wojny posługiwało się Gestapo.

22 grudnia 1948 r. Felczak został aresztowany w Czechosłowacji. Po nieudanej próbie ucieczki z więzienia w Morawskiej Ostrawie, przekazany go w ręce polskiego Urzędu Bezpieczeństwa. Po długotrwałym 2-letnim okrutnym śledztwie w 1948 roku został skazany na dożywocie za szpiegostwo i próbę obalenia demokratycznego ustroju socjalistycznego. Zwolniony z więzienia po ośmiu latach – w październiku 1956, rozpoczyna nowe życie – naukowca, wiążąc się zawodowo z Instytutem Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Za sprawą historyka prof. Henryka Wereszyckiego, Wacław Felczak został formalnie jego asystentem 17 stycznia 1958 r. w Katedrze Historii Powszechnej Nowożytnej i Najnowszej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pojawienie się 42-letniego magistra, kuriera rządu londyńskiego i niedawnego więźnia politycznego, wywołało niemałą sensację na Uniwersytecie.

22 czerwca 1962 r. - czyli po prawie ćwierćwieczu od rozpoczęcia pisania - obronił rozprawę doktorską "Węgierska polityka narodowościowa przed wybuchem powstania 1848 r.". Udało mu się to mimo iż władze UJ odmówiły mu zgody na wyjazd do Budapesztu i skorzystanie z trzymiesięcznego stypendium naukowego. Niezawodni okazali się przyjaciele węgierscy, którzy przesłali Felczakowi konieczne mikrofilmy z budapeszteńskich archiwów.

5 grudnia 1968 r. Wacław Felczak uzyskał habilitację w zakresie historii nowożytnej XIX wieku na podstawie książki "Ugoda węgiersko-chorwacka w 1868 r.". Stanowisko docenta otrzymał dopiero 27 lutego 1971 r., wcześniejsze podanie rektora UJ w tej sprawie spotkało się z odmową ministra oświaty i szkolnictwa wyższego, który w piśmie z 10 grudnia 1969 r. uzasadniał ją brakiem aktywności dra Felczaka w pracy społeczno-wychowawczej. Ministrem był wówczas prof. Henryk Jabłoński, historyk, później wieloletni przewodniczący Rady Państwa. Później, w 1975 i 1980 r., władze ministerialne, już bez uzasadnienia, wstrzymywały wnioski o nadanie mu tytułu profesora.

W latach 70. Felczak podjął się napisania pierwszej w języku polskim historii Jugosławii. O problemach z tym związanych wspominał profesorowi Wereszyckiemu w listach pisanych z Budapesztu w 1975 roku. "Piszę dzieje państwa, które (…) nie wiadomo, czy mi się przed ukończeniem książki nie rozsypie.(…)Staram się jakoś łączyć te kraje w całość. Że mi nie wychodzi, nie dziwię się, bo i Tito ma z tym kłopoty". Ostatecznie Historię Jugosławii (Wrocław 1985), opracowaną wspólnie z Tadeuszem Wasilewskim, zakończył na roku 1945, przewidując, że państwo Słowian Południowych nie przetrwa długo.

Polityka - obok historii - była drugą pasją Wacława Felczaka. Związany z środowiskiem "Tygodnika Powszechnego", należał do znanego wśród inteligencji krakowskiej "Klubu Wereszyckiego", spotykającego się w krakowskich kawiarniach.

Jako autor wielu pionierskich prac z zakresu historii Węgier, nieomal każdą zgodę władz na paszport i zagraniczny wyjazd wykorzystywał do odwiedzenia Węgier. Pobyty te wykorzystywał do włączania się w różne działania, służące formowaniu demokratycznej opozycji na Węgrzech. Węgierscy historycy przyjęli z uznaniem jego monografię "Historia Węgier" (1966).

Jesienią 1987 r. Wacław Felczak, jako profesor wizytujący, został zaproszony z wykładami do Eötvös Collegium w Budapeszcie. Wykłady wygłaszał też w znajdującym się po sąsiedzku Collegium Istvána Bibó, którym przysłuchiwali się liczni studenci prawa, jak m.in. Viktor Orbán, László Kövér czy János Áder, którzy wkrótce założyli partię polityczną – Fidesz, a dzisiaj pełnią funkcje: premiera, przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego oraz prezydenta państwa.

Podczas jednego takiego spotkania Victor Orban - wówczas student prawa - zapytał Felczaka, co mają robić. "Załóżcie partię. Niedługo komuna padnie, cały porządek pojałtański się rozsypie i ktoś powinien wziąć odpowiedzialność za kraj. Więc musicie założyć partię polityczną, która się do tego przygotuje" - odpowiedział Felczak. "Jeszcze was mogą wsadzić do więzienia, ale na krótko, a więzienie dla polityka to bardzo dobra szkoła" -dodał.

4 października 1993 r. otrzymał w Belwederze tytuł profesora zwyczajnego. Następnego dnia zasłabł i trafił do szpitala.

Po długiej chorobie Wacław Felczak zmarł 23 października 1993 roku, - w rocznicę wybuchu powstania w Budapeszcie w 1956 roku. Został pochowany na cmentarzu na "Pęksowym Brzyzku" w Zakopanem - obok tatrzańskich kurierów.






HISTORIA / KULTURA W PAI - ARCHIWUM

COPYRIGHT

Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.


ARTYKUŁY DZIAŁU HISTORIA/KULTURA PAI WYŚWIETLONO DOTYCHCZAS   10 072 594   RAZY






HISTORIA I KULTURA
W POLONIJNEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ


Ten kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości.
Józef Piłsudski

W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI ZNAJDZIECIE PAŃSTWO 1477 TEMATÓW



×
NOWOŚCI ARCHIWUM DZIAŁANIA AGENCJI HISTORIA-KULTURA BADANIA NAUKOWE NAD POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ
FACEBOOK PAI YOUTUBE PAI NAPISZ DO REDAKCJI

A+ A-
POWIĘKSZANIE / POMNIEJSZANIE TEKSTU