Jan Czochralski urodził się 23 października 1885 r. w Kcyni na Pałukach mieście położonym około 80 kilometrów od Poznania i miał dziewięcioro rodzeństwa. Po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego wyjechał do Berlina, gdzie pracował w aptece-drogerii oraz w laboratoriach firmy Kunheim and Co. i koncernu Allgemeine Elektrizitats-Gesellschaft (AEG). Około roku 1910 otrzymał tytuł inżyniera chemika. Swoją pierwszą pracę naukową, poświęconą krystalografii metali, a dokładniej podwalinom późniejszej teorii dyslokacji, opublikował w roku 1913.
Największy rozgłos Janowi Czochralskiemu przyniosła, choć dopiero po śmierci, opracowana w 1916 r. metoda pomiaru szybkości krystalizacji metali, nazwana później Jego imieniem. Odkrycie to nastąpiło w związku z przypadkowym zanurzeniem pióra w tyglu ze stopioną cyną zamiast w kałamarzu. Czochralski niezwłocznie wyciągnął pióro i zauważył, że z końca stalówki zwisała cienka nic zestalonego metalu. Doświadczenie zostało powtórzone z tą różnicą, że zamiast ręki z piórem użyto mechanizmu napędzanego silnikiem. Jej zastosowanie do otrzymywania na skalę przemysłową kryształów germanu i krzemu umożliwiło burzliwy rozwój elektroniki i fizyki ciała stałego. Do dziś żadna z innych, nowszych metod hodowli kryształów nie może konkurować wielością zastosowań i modyfikacji z metodą Czochralskiego.
Dla ciekawości - ze wszystkich materiałów, których cząsteczki nie rozpadają się podczas podgrzewania i topnienia, można w ten sposób uzyskać monokryształy o wysokiej czystości i jednorodności. Przykładowo z tak uzyskanych monokryształów krzemu powstałą układy elektroniczne w komputerach, telefonach czy zegarkach.
W 1917 r. Jan Czochralski przeniósł się do Frankfurtu nad Menem i zorganizował, według własnego projektu, laboratorium metaloznawcze firmy Metallbank und Metallurgische Gesellschaft A.G., łączące badania naukowe z próbami warsztatowymi. Tu powstało wiele Jego cennych prac naukowych (m.in. pionierskie badania anizotropii twardości monokryształów) i patentów (w tym najsłynniejszy – na bezcynowy stop łożyskowy dla kolejnictwa, zwany metalem B, opatentowany w 1924 r.).
Jan Czochralski powrócił do Polski na zaproszenie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego, rezygnując ze wszystkich pełnionych w Niemczech funkcji i odrzucając propozycję objęcia posady dyrektora nowo powstałej fabryki duraluminium w amerykańskich zakładach Forda. W 1929 r. objął posadę profesora na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej. Przywieziony majątek zainwestował w polski przemysł i przeznaczył na cele społeczne (m.in. mecenat sztuki). Po raz kolejny budował swój warsztat pracy – Zakład Metalurgii i Metaloznawstwa na Politechnice i Instytut Metalurgii i Metaloznawstwa, wyposażając obie placówki naukowe w najnowocześniejszą aparaturę. Czochralski zajmował się m.in.: pomiarami szybkości krystalizacji metali, własnościami elastycznymi, korozją metali i stopów w różnych atmosferach gazowych.
Lista publikacji prof. Jana Czochralskiego obejmuje blisko sto pozycji, choć część Jego dorobku pozostaje nieznana (prace objęte tajemnicą wojskową – polską i niemiecką).
Ważnym nurtem pracy Profesora i istotnym osiągnięciem było wzbogacanie arsenału środków badawczych. Podczas rozwiązywania kolejnych problemów naukowych narodziły się: wspomniana metoda Czochralskiego hodowli monokryształów, diagramy rekrystalizacji wykorzystywane do opisu własności materiału, metoda analizy krzywych ogrzewania, nowe metody trawienia (m.in. złota), metody wykrywania i ilościowego oznaczania wtrąceń niemetalicznych w żelazie i stali (m.in. za pomocą tzw. „radio-mikroskopu”, przodka współczesnego mikroskopu sił atomowych), metody badania korozji w kontrolowanych warunkach, nierentgenowskie metody oznaczania orientacji monokryształów metali. Czochralski wprowadził do metaloznawstwa, młode wówczas, metody rentgenowskie.
W czasie drugiej wojny światowej, Czochralski utworzył za zgodą okupanta, i na prośbę swoich współpracowników z instytutu, placówkę o charakterze usługowym – Zakład Badań Materiałów. Praca w Zakładzie zapewniała pracownikom z okupowanej Warszawy stanowisko pracy i bezpieczeństwo. Pracowali tam zarówno pracownicy Politechniki, jak i Chemicznego Instytutu Badawczego oraz członkowie Armii Krajowej. W Zakładzie wykonywano elementy uzbrojenia dla instytucji cywilnych, dla Wehrmachtu, ale także na na zamówienie Armii Krajowej, w tym przetapiano części elektryczne niemieckich rakiet V-1 i V-2. W kwietniu 1945 roku profesor Czochralski został aresztowany pod zarzutem „współpracy z władzami okupacyjnymi na szkodę osób spośród ludności cywilnej względnie Państwa Polskiego”. W sierpniu 1945 roku postępowanie to umorzono, jednakże Senat Politechniki Warszawskiej odmówił przyjęcia go do pracy uchwałą z 19 grudnia 1945 roku. W ten sposób wykluczono go ze środowiska i skazano na zapomnienie. Czochralski nie mógł się bronić, nie mógł też ujawnić współpracy z AK, za którą groziło kilkuletnie więzienie. W wyniku ponownie przeprowadzonych badań w 2011 r. Senat Politechniki Warszawskiej podjął ogłosił rehabilitację Jana Czochralskiego.
Po zakończeniu wojny i procesu karnego Jan Czochralski wrócił do swojej rodzinnej Kcyni i założył Zakłady Chemiczne „Bion”, produkujące różnego rodzaju wyroby kosmetyczne i drogeryjne, w tym znany „proszek od kichania z Gołąbkiem”, pastę do butów, sól peklującą oraz płyn do trwałej ondulacji. Zmarł 22 kwietnia 1953 roku na atak serca spowodowany rewizją Urzędu Bezpieczeństwa w jego willi w Kcyni. Rok po śmierci profesora Czochralskiego zespół Gordona Teala skonstruował pierwszy tranzystor, czyli element elektroniczny, mający zdolność wzmacniania sygnału elektrycznego, z kryształu krzemu wyhodowanego metodą Czochralskiego.
Jan Czochralski pozostanie w pamięci jako wybitny uczony i wybitny Polak, który na trwałe wpisał się w historię i współczesność światowej krystalografii, materiałoznawstwa, elektroniki i fizyki ciała stałego.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
