Stanisław Vincenz - etnograf, eseista, badacz kultury, filozof, powieściopisarz, tłumacz. Znawca kultury Huculszczyzny i Pokucia, a także myśli i sztuki starożytnej Grecji. W swojej prozie pragnął stworzyć szeroką syntezę europejskiej kultury. Wychowywał się na pograniczu różnych kultur, co wpłynęło na jego tolerancyjne poglądy dotyczące koegzystencji przedstawicieli różnych narodowości, wyznań, języków i tradycji.
Józef Czapski pisał o nim: "Jeżeli nie zdziczeliśmy wszyscy na naszych wyspach oddalonych, nie o geografię tu chodzi, zawdzięczamy to paru ludziom wśród nas – miary Stanisława Vincenza – którzy byli naszym sumieniem historii, bo sobą realizowali pewną polską, a jednocześnie najbardziej uniwersalną tradycję, jej nurt najcenniejszy, niezarażony ani naszą pychą, ani żadną wolą podporządkowania sobie kogokolwiek."
W okresie międzywojennym współpracował z miesięcznikiem „Droga” (w latach 1927-1928 był redaktorem naczelnym). Piewca Huculszczyzny, swą bogatą wiedzę o przeszłości, obyczajach i kulturze regionu wykorzystał przy pisaniu eposu epickiego Na wysokiej połoninie. Obrazy, dumy i gawędy z Wierchowiny Huculskiej. W 1940 r. przedostał się na Węgry, gdzie brał udział w życiu kulturalnym kolonii polskiej. Po II wojnie światowej pozostał na emigracji, mieszkał w Niemczech, Francji i w Szwajcarii. Współpracował z paryską „Kulturą” i londyńskimi „Wiadomościami”, gdzie publikował eseje.
Stanisław Vincenz urodził się 30 listopada 1888 roku w Słobodzie Runguskiej na Huculszczyźnie. W 1906 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Kołomyi, po czym studiował na uniwersytecie we Wiedniu biologię, prawo, slawistykę, sanskryt; a w latach 1911-1914 filozofię. 15 lipca 1914 roku obronił dysertację doktorską na temat: Filozofia religii Hegla i jej wpływ na Feuerbacha, potem przygotowywał rozprawę habilitacyjną Hegel w Polsce i w Rosji, ale jej rękopis spłonął w 1915 roku w trakcie pożaru dworku i biblioteki dziadka – naftowego pioniera. Po studiach osiadł na rodzinnej huculszczyźnie. Stamtąd często podróżował do Lwowa (był związany ze środowiskiem literackim tego miasta) oraz do Austrii, Anglii i Szwajcarii. W Szwajcarii poznał i zaprzyjaźnił się z filozofem Rudolfem Marią Holzapflem, który poradził mu spisanie opowieści i gawęd o zwyczajach i wierzeniach Hucułów – mieszkańców „ściślejszej ojczyzny” Vincenza, co było prawdopodobnie genezą pierwszego tomu Na wysokiej połoninie – Prawdy starowieku, który ukazał się w 1936 roku.
18 września 1939 roku na wieść o przekroczeniu wschodnich granic Polski przez armię sowiecką udał się górami przez Przełęcz Tatarską na Węgry, aby sprawdzić możliwości przesiedlenia tam całej rodziny. Po powrocie został aresztowany przez sowiecką służbę graniczną, osadzony w więzieniu NKWD był wiele razy przesłuchiwany. Został zwolniony wczesną wiosną 1940 roku, po czym był nakłaniany przez władze sowieckie do organizowania polskiego życia literackiego w przyłączonym do ZSRR Lwowie. W maju 1940 roku tą samą drogą, co parę miesięcy wcześniej, pisarz wraz z rodziną przeniósł się na Węgry, gdzie pozostał aż do 1946 roku. W czasie pobytu na Węgrzech pomagał Żydom, za co został wyróżniony jako „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.
Ten fragment swojej biografii opisał we wspomnieniach Dialogi z Sowietami wydanych w 1966 roku w Londynie, zaś eseje pisane w czasie pobytu na Węgrzech, publikowane w polskich periodykach tam się ukazujących, zebrał Stanisław Snopek i wydał w 1994 roku pod tytułem Atlantyda. Zapewne również na Węgrzech Vincenz pisał powieść Powojenne perypetie Sokratesa, skoro w 1946 roku w miesięczniku „Salamandra” ukazał się jeden z jej rozdziałów, jednak powieści nigdy nie dokończył, a jej nieukończona wersja została wydana w Krakowie w 1985 roku. Także na Węgrzech – według świadectwa syna pisarza, Andrzeja Vincenza – pisarz pracował nad zarysem ostatniego tomu Na wysokiej połoninie, wydanego w „Oficynie Poetów i Malarzy” Londynie w 1979 roku.
Zagrożony przez sowieckie władze okupacyjne repatriacją na tereny gdzie spędził dzieciństwo i młodość, wchodzące już w skład ZSRR, pisarz wraz z rodziną przeniósł się do południowo-wschodniej Francji, gdzie osiadł początkowo w Uriage-Les-Bains, potem w Grenoble, w końcu w niewielkiej górskiej wiosce La Combe de Lancey. W 1964 roku, zagrożony ciężką chorobą, przeniósł się do Lozanny w Szwajcarii, gdzie umarł 28 stycznia 1971 roku. We Francji i Szwajcarii Vincenz pracował nad drugim i trzecim tomem Na wysokiej połoninie, które zostały opublikowane w londyńskiej „Oficynie Poetów i Malarzy” w 1970 roku (Zwada) w 1974 roku (Listy z nieba). Obszerna spuścizna eseistyczna Vincenza została zebrana w następujących tomach: Po stronie pamięci (Paryż 1965), Tematy żydowskie (Londyn 1977), Z perspektywy podróży (Kraków 1979), Po stronie dialogu t 1-2 (Warszawa 1983). Vincenz pozostawił po sobie ogromne archiwum notatek, dzienników i szkiców, z których do dnia dzisiejszego opublikowano zaledwie zapiski z lat 1938-1944 (Outopos, Wrocław 1992).
Dłuższą wersję biografii znajdziecie Państwo w dziale historia-kultura PAI.
Stanisław Vincenz w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
