Pierwsza wojna światowa uświadomiła ludziom ogrom zagrożeń jakie może nieść za sobą rozwój nauki technologii. Dlatego w 1925 roku w Genewie podpisany został protokół o zakazie używania w czasie wojny gazów trujących i broni bakteriologicznej. Wśród sygnatariuszy dokumentu był rząd polski. Była to reakcja na precedens z I wojny światowej. W 1917 roku temu Niemcy po raz pierwszy użyli gazu bojowego - iperytu - przeciwko aliantom na polach pod flandryjską miejscowością Ypres. Iperyt rozsiewając delikatną woń musztardy, atakował drogi oddechowe, powoduje rozległe oparzenia, utratę wzroku. Żołnierze umierali w niesłychanych męczarniach. W sumie podczas I wojny światowej różnego rodzaju gazy bojowe zabiły niemal 100 tysięcy żołnierzy.
Wcześniej broń chemiczna została użyta w sierpniu 1914 roku. Francuzi obrzucili wówczas niemieckie pozycje granatami z gazem łzawiącym. Wkrótce Niemcy odpłacili im tym samym. Obydwa ataki przeszły jednak niemal niezauważone. Gaz został rozwiany przez wiatr. Środek miał nieprzyjacielowi uprzykrzyć życie, wprowadzić w jego szeregi chaos. Kilka miesięcy później uderzenia gazowe niosły już ze sobą masową śmierć.
22 kwietnia 1915 roku pod Ypres Niemcy wypuścili w kierunku nieprzyjacielskich okopów 150 ton chloru. Na pole walki został on przetransportowany w 20- i 40-litrowych butlach, które specjaliści z pułku chemicznego przez kilka tygodni wkopywali w ziemię. Kiedy wiatr powiał w kierunku alianckich pozycji, odkręcili zawory. Ulatniający się chlor wydusił tysiąc francuskich żołnierzy, kilkanaście tysięcy zaś uczynił niezdolnymi do walki. Sami Niemcy byli tak zaskoczeni skutkiem ataku, że nie zdołali przeprowadzić natarcia, które ostatecznie przełamie front.
Aby ustrzec się przed duszącym chlorem, armie walczące na frontach Wielkiej Wojny wprowadziły do powszechnego użycia maski przeciwgazowe. Wtedy Niemcy poszli krok dalej i zaatakowali gazem musztardowym.
Bojowe gazy podczas I wojny światowej stosowali wszyscy. Według wyliczeń brytyjskiego historyka Kima Colemana, Niemcy na polach bitew rozpylili 68 tysięcy ton trujących środków, Francuzi 36 tysięcy ton, Brytyjczycy zaś 25 tysięcy ton.
Według Colemana, w czasie I wojny światowej liczba poszkodowanych za sprawą broni chemicznej przekroczyła 1,3 miliona osób. 91 tysięcy żołnierzy zginęło. Najwięcej z nich, 56 tysięcy, służyło w armii carskiej Rosji.
Oprócz ogromnych ofiar wśród ludzi wojny odebrały życie najbardziej niewinnym stworzeniom - zwierzętom. Szacuje się, że podczas I wojny światowej zginęło ponad osiem milionów koni, mułów i osłów, a także milion psów. Zwierzęta były ważnymi towarzyszami żołnierzy i podobnie jak ludzie potrzebowały ochrony przed niebezpieczeństwami związanymi z bronią chemiczną. W tym celu tworzono specjalne maski przeciwgazowe dla zwierząt cywilnych i wojskowych.
Psy również odegrały ważną rolę. Niemcy użyli około 30 000 psów na froncie zachodnim, a wojska Ententy około 20 000. Czworonogi nosiły ciężkie karabiny maszynowe i środki medyczne, a inne pilnowały zapasów lub szły na rozpoznanie. Według relacji samych żołnierzy niektóre z nich były po prostu niezawodnymi i wiernymi towarzyszami.
Zanim zaczęto tworzyć specjalne maski przeciwgazowe, wojsko zakładało zwierzakom te przeznaczone dla ludzi lub robiło maski z improwizowanych środków - pasów i gazy. Ale wkrótce żołnierze zdali sobie sprawę, że takie maski nie chronią przed bronią chemiczną. Z powodu dziur w maskach wiele zwierząt oślepło po atakach chemicznych.
Protokół genewski – układ międzynarodowy z 1925 roku o zakazie używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz wszelkich cieczy, materiałów lub analogicznych sposobów a także środków bakteriologicznych. Jest to główne międzynarodowe porozumienie zabraniające prowadzenia wojny chemicznej i bakteriologicznej. Rozwija zakaz używania trucizn lub broni zatrutej zawarty w Regulaminie wojny lądowej z 1899 i 1907 (zakaz używania gazów bojowych i podobnych substancji zawiera też Traktat waszyngtoński z 6 lutego 1922). Państwa uczestniczące w podpisaniu protokołu genewskiego potwierdziły, że nie użyją broni chemicznej i zgadzają się rozszerzyć ten zakaz na bakteriologiczne środki prowadzenia wojny.
Układ został podpisany 17 czerwca 1925 przez 44 państwa, w tym Polskę, która ratyfikowała go 4 lutego 1929. Nabrał mocy 8 lutego 1928, z chwilą złożnia drugiej ratyfikacji. Zarejestrowany zgodnie z wymogami art. 18 Traktatu Wersalskiego w Sekretariacie Ligi Narodów 7 września 1929. Część państw-sygnatariuszy ratyfikowała go znacznie później, np. USA w roku 1975, ponadto część uzupełniła go zastrzeżeniami, np. respektowania tylko wtedy, gdy respektować go będzie przeciwnik. W roku 2020 jego stronami są 142 państwa.
Protokół nie ma ograniczenia czasowego. Państwa ratyfikujące Protokół zobowiązały się dołożyć starań, aby pobudzić kraje trzecie do dołączenia do Protokołu. Tekstami autentycznymi są francuski i angielski, depozytariuszem rząd Francji.
Na Protokół powołuje się w preambule Konwencja o broni biologicznej z 1972 oraz Konwencja o zakazie broni chemicznej z 1993, wprowadzające zakaz badania, produkowania, składowania czy nabywania takich broni.
Zachęcamy do zapoznania się czym był i w jakich okolicznościach powstał Protokól Genewski - w dziale historia-kultura PAI
Protokół genewski 1925 w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
