3 lipca 1922 w Krakowie zmarł Stanisław Koźmian. Redaktor, publicysta i polityk reprezentujący środowisko galicyjskich konserwatystów, a także kierownik artystyczny (1866–1868) i dyrektor krakowskiego teatru (1871–1885), krytyk i reżyser teatralny. Jako reżyser często nazywany twórcą „szkoły krakowskiej”.
Dozwalając bezkarności rozszerzać się w naszym społeczeństwie, grubą i niebezpieczną rozpoczynamy grę, w której nas łotry i szulerzy ograją. Nauki, srogie nauki przeszłości nakazują nam wystrzegać się bezkarności, tym więcej, gdy nowoczesna grozi rozsadzeniem tego, co stanowi treść naszego bytu – pisał Stanisław Koźmian.
Termin "szkoła krakowska", najczęściej odnoszony do pewnego stylu gry, w rzeczywistości miał szersze znaczenie. Dotyczył koncepcji, w której przedstawienie teatralne traktowane jako całość przeciwstawiano zasadzie solowych popisów, panujących wtedy w Warszawie. Punktem wyjścia tej koncepcji było poprawne odczytanie zamysłu autora. Ustalenie, w jaki sposób należy go zrealizować, należało do reżysera, którym nader często bywał sam Koźmian. W ważniejszych wypadkach zwracano się o radę do wybitnych znawców (S. Tarnowski, J. Klaczko, W. Creizenach). Czasami korzystano także z wzorów paryskich i wiedeńskich.
W ciągu prób (bywało ich przeciętnie sześć) reżyser zaznajamiał aktorów z ogólną wymową dzieła starając się ujednolicić ich grę, także co do stylu. W tej dziedzinie osobiste upodobania Koźmian silnie zaważyły na rozwoju aktorstwa w jego teatrze. Stanowczą walkę wypowiedziano późnoromantycznej, krzykliwej ekspresji, której przeciwstawiona została „prawda życia”. Uproszczono środki wyrazu, wytępiono afektację. Gest, zaczerpnięty z podręcznika i już wytarty przez ciągłe powtarzanie, zastępowano swobodniejszym, czerpanym z obserwacji. Zamiast sytuacji obliczonych tylko na efekt obmyślano takie, które łatwiej pozwalały przeniknąć psychikę postaci. Duże znaczenie przypisywano charakterystyce środowiska i epoki.
Reformy Koźmian, podjęte po raz pierwszy w Polsce z taką konsekwencją i na taką skalę, zaczęły promieniować na cały kraj. Liczne korespondencje prasowe zaznajamiały z nimi publiczność innych zaborów. Wiele osób przyjeżdżało do teatru Koźmiana, szczególnie na premiery dramatów J. Słowackiego (w większości zabronionych wtedy w zaborze rosyjskim). Przybysze z innych zaborów oglądali również przedstawienia w miejscowościach kuracyjnych, w Szczawnicy i w Krynicy.
Najsilniej oddziaływała jednak „szkoła krakowska” przez swoich wychowanków występujących gościnnie w innych miastach albo angażujących się do innych teatrów. Do aktorów, którzy w różnych czasach (i w różnym stopniu) ulegali wpływom Koźmian, należeli m.in.: W. Barszczewska, F. Benda, J. Czaki, S. Dobrzański, A. i M. Ekerowie, F. Feldman, G. Fiszer, M. Frenkiel, Antonina Hoffmann, B. Leszczyński, A. Ludowa, B. Ładnowski, Helena Marcello, H. Modrzejewska, W. Rapacki-ojciec, A. Siemaszko, W. Sobiesław, L. Solski, P. Wojnowska, R. Żelazowski.
Więcej o reformatorze teatru w dziale historia-kultura PAI
Stanisław Koźmian w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
