19 lutego w Polsce obchodzimy Dzień Nauki Polskiej. Sejm ustanowił ten dzień w celu uznania dokonań polskich naukowców, ich dążenia do poznania prawdy i przekazywania wiedzy kolejnym pokoleniom oraz dostrzegając fundamentalną rolę nauki w tworzeniu cywilizacji. Data 19 lutego została wybrana ze względu na przypadające tego dnia urodziny Mikołaja Kopernika, w uznaniu jego wybitnych osiągnięć dla ludzkości.
W uzasadnieniu projektu autorzy zauważyli, że wśród naszych najwybitniejszych naukowców można wskazać m.in. postaci tak wielkiego formatu jak, wymieniony już autor dzieła „De revolutionibus orbium coelestium” oraz: Jan Heweliusz, Ignacy Łukasiewicz, Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski, Maria Skłodowska-Curie, Henryk Arctowski, Ludwik Hirszfeld, Jan Czochralski czy Stefan Banach. Teoria heliocentryczna, lampa naftowa czy odkrycie radu i polonu to tylko kilka przykładów licznych osiągnięć Polek i Polaków będących najlepszą wizytówką naszego kraju. Podkreślono, że nauka stanowiła kluczowy impuls do rozwoju intelektualnego, społecznego i gospodarczego. Działo się tak również w okolicznościach dla naszego narodu skrajnie trudnych. Podczas niszczących wojen, rozbiorów i okupacji nauka odgrywała istotną rolę w kształtowaniu kolejnych pokoleń polskich elit poczuwających się do odpowiedzialności za los wspólnoty. Trudno też przecenić dydaktyczną i formacyjną misję szkół wyższych - począwszy od ufundowanej w 1364 r. Akademii Krakowskiej.
Sejm zaakcentował, że Dzień Nauki Polskiej będzie wyrazem najwyższego szacunku dla dokonań polskich naukowców czasów minionych i współczesnych. Stanowić będzie inspirację do pójścia w ich ślady. Wzmocni społeczny prestiż i zainteresowanie nauką.
Polski polihistor: prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz i niższy duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego, zajmujący się również astronomią i astrologią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową[potrzebny przypis], kartografią i filologią.
Kopernik jest najbardziej znany jako twórca heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego i prawdopodobnie pierwszy heliocentryk w Europie od czasów starożytnej Grecji. Autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich)[d] przedstawiającego szczegółowo jego wizję Wszechświata. Prace Kopernika – inaczej niż wcześniejsze koncepcje Arystarcha z Samos – dokonały przełomu i wywołały jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych, nazywaną przewrotem kopernikańskim.
Pozostałe osiągnięcia uczonego to m.in. sformułowanie ilościowej teorii pieniądza i prawa Kopernika-Greshama w ekonomii. W geometrii płaskiej rozpowszechnił twierdzenie nazywane jego imieniem, choć nie jest jego pierwszym autorem. Kopernik to również tłumacz bizantyjskiego pisarza Teofilakta Symokatty na język łaciński, autor łacińskiego poematu Septem Sidera (Siedem Gwiazd) oraz map Warmii i innych terenów Prus.
FILM NIEZWYKŁA TABLICA MIKOŁAJA KOPERNIKA
Gdański astronom, matematyk i konstruktor instrumentów naukowych.
Duży wpływ na przyszłe życie Heweliusza miała rozpoczęta w 1618 nauka w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, gdzie pod wpływem profesora nauk ścisłych Piotra Krügera zainteresował się astronomią, zbudował też swoje pierwsze przyrządy. W styczniu 1622 rozpoczął naukę na wydziale sztuk wyzwolonych uniwersytetu w Królewcu, w 1627 powrócił jednak do Gimnazjum Akademickiego, gdzie do 1630 roku pogłębiał znajomość nauk ścisłych. W 1664 Heweliusz został wybrany pierwszym w historii zagranicznym członkiem londyńskiego Royal Society. W 1666 zaoferowano mu kierownictwo w nowo zbudowanym obserwatorium w Paryżu, nie przyjął jednak tego stanowiska.
W pierwszej połowie lat czterdziestych XVII wieku Heweliusz prowadził systematyczne teleskopowe obserwacje Księżyca. Ich efektem była wydana w 1647 Selenografia, czyli opisanie Księżyca.... W początkowych rozdziałach astronom opisał budowę swych lunet, następnie przedstawił wyniki obserwacji planet, księżyców Jowisza oraz plam słonecznych. Najważniejszą część dzieła stanowiły obserwacje i dokładne mapy Księżyca. Ostatnie rozdziały Selenografii opisują obserwacje zaćmień i zakryć ciał niebieskich przez Księżyc. Selenografia zdobyła duże uznanie w Europie, a Heweliusz rozsyłał do znajomych i ważnych postaci ręcznie kolorowane egzemplarze.
Odkrył cztery komety a obserwował siedem. Jako pierwszy astronom podważył teorię Johannesa Keplera, że komety poruszają się po liniach prostych, stwierdził, że przemieszczają się po torach zakrzywionych. Heweliusz zbudował szereg własnych oktantów, sekstantów i lunet oraz uzyskał dokładność pomiarów nieznaną w tamtych czasach. W dziele Selenographia opisał między innymi zasadę działania peryskopu i przewidział jego zastosowanie naukowe, jako taki jest uważany czasami za wynalazcę peryskopu.
Polski farmaceuta i przedsiębiorca, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, wynalazca lampy naftowej, pionier przemysłu naftowego w Europie, rewolucjonista i działacz niepodległościowy. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Łada.
Jako pierwszy na świecie wykorzystał na skalę przemysłową korzyści, jakie daje ropa naftowa. Bardzo sprawny organizator, z czasem dorobił się na ropie naftowej dużego majątku.
Był również wielkim społecznikiem. Propagował zakładanie sądów, budowę dróg i mostów, szkół, szpitali itd., finansując wiele inicjatyw z własnej kieszeni, walczył z biedą i alkoholizmem w regionie, tworzył kasy zapomogowe i fundusze emerytalne. Dążył do rozwoju rodzącego się tam przemysłu naftowego, nie skupiając go całkowicie w swoich rękach, lecz namawiając i pomagając w tworzeniu również innych firm.
Pod koniec życia został wybrany do Sejmu Galicyjskiego. W międzyczasie, w roku 1873 papież Pius IX za działalność charytatywną nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył go Orderem Św. Grzegorza.
W roku 1877 zorganizował we Lwowie kongres naftowy oraz utworzył w Gorlicach Krajowe Towarzystwo Naftowe.
Polski fizyk i chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów.
Od 1876 był profesorem, kierował Katedrą Chemii Ogólnej, następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej Uniwersytetu Jagiellońśkiego. Od 1888 był członkiem korespondentem, od 1896 członkiem rzeczywistym Akademii Umiejętności w Krakowie. Był także członkiem czeskiej Akademii Umiejętności w Pradze, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im. Mikołaja Kopernika oraz członkiem innych stowarzyszeń naukowych polskich i zagranicznych. Otrzymał tytuł c. k. radcy dworu.
Wraz z Zygmuntem Wróblewskim dokonał pierwszego na świecie skroplenia tlenu i azotu. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i metanol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem.
Karol Olszewski był pierwszą osobą w Polsce, które wykonała zdjęcie rentgenowskie. Skonstruował własny, prymitywny generator promieni rentgenowskich i przeprowadził szereg eksperymentów, uzyskując zdjęcia różnych przedmiotów. Wykonał także pierwsze w Polsce zdjęcie rentgenowskie do celów medycznych – na prośbę prof. Alfreda Obalińskiego, krakowskiego chirurga, uzyskał obraz uszkodzonego stawu łokciowego, co pozwoliło lekarzowi na postawienie prawidłowej diagnozy.
Był zgłaszany do Nagrody Nobla z fizyki. Cieszył się bardzo dużym uznaniem w międzynarodowym środowisku naukowym. Uznawany był za jeden z największych na świecie autorytetów w dziedzinie skraplania gazów.
Polski fizyk, członek Akademii Umiejętności, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów.
Zajmował się wraz z Karolem Olszewskim badaniem właściwości gazów i metali w niskich temperaturach oraz dyfuzją gazów. Wyznaczył temperatury krytyczne szeregu gazów, w tym parametry krytyczne wodoru.
W roku 1882 jako pierwszy wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego podstawowe właściwości.
Wraz z Karolem Olszewskim – chemikiem i również profesorem UJ – dokonał w 1883 r. pierwszego na świecie skroplenia tlenu (5 kwietnia) i azotu (13 kwietnia), co było dużym wydarzeniem w ówczesnym świecie naukowym. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i alkohol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach.
Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku imieniem Zygmunta Wróblewskiego został nazwany krater Wróblewski na Księżycu.
Polska fizyk i chemik, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla (1903, 1911).
W 1891 Maria Skłodowska wyjechała z Królestwa Polskiego do Paryża, by podjąć studia na Sorbonie (w XIX wieku kobiety nie mogły studiować na ziemiach polskich[b]); następnie rozwinęła tam swoją karierę naukową. Była prekursorką nowej gałęzi chemii – radiochemii. Do jej dokonań należą: rozwinięcie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu. Z jej inicjatywy prowadzono także badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości.
Nagrodą Nobla została wyróżniona po raz pierwszy w 1903 – z fizyki, wraz z mężem Pierre’em Curie i z Henrim Becquerelem, za badania nad odkrytym przez Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości.
Po raz drugi została nagrodzona w 1911 – z chemii za odkrycie polonu i radu, wydzielenie czystego radu i badanie właściwości chemicznych pierwiastków promieniotwórczych. Należy do grona jedynie czterech osób, który otrzymały Nagrodę Nobla więcej niż raz. Wśród nich jest jedną z dwóch, które otrzymały nagrody w różnych dyscyplinach. W tej czwórce jest też jedyną kobietą oraz jedynym uczonym uhonorowanym w dwóch różnych naukach przyrodniczych[c].
Mimo polskiej narodowości i sentymentów do kraju, nigdy nie otrzymała polskiego obywatelstwa – do Francji wyjechała z paszportem Imperium Rosyjskiego.
Polski geograf, geofizyk, geolog, meteorolog, glacjolog i podróżnik, związany z badaniami krajów polarnych. W latach 1921–39 był profesorem uniwersytetu we Lwowie, od 1935 — członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.
W latach 1897–99 Arctowski był współorganizatorem i uczestnikiem (wraz z innym Polakiem, A.B. Dobrowolskim) belgijskiej wyprawy na Antarktydę na statku Belgica. Statek ten pierwszy w dziejach zimował w lodach Antarktydy. Podczas wyprawy prowadził badania oceanograficzne, meteorologiczne, glacjologiczne i geologiczne. Na podstawie ich wyników wysunął wiele nowych, odkrywczych hipotez naukowych, np. potwierdzoną przez współczesną naukę hipotezę Antarktandów — systemu górskiego łączącego cechy budowy geologicznej Andów w Ameryce Południowej z górami na Ziemi Grahama (Półwysep Antarktyczny) na Antarktydzie. Stworzył także teorię falowego przemieszczania się cyklonów, czyli wirowego układu wiatrów o kierunku przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara na półkuli północnej i kierunku zgodnym z tym ruchem na półkuli południowej, oraz teorię izostatycznych przyczyn głębszego niż w innych blokach kontynentalnych położenia szelfu antarktycznego. Na Ziemi Ognistej odkrył moreny stanowiące swoiste formy rzeźby terenu, powstałe z materiału skalnego transportowanego i osadzonego przez lodowiec, rzadkie na tych szerokościach geograficznych. Sporządził mapę batymetryczną części mórz antarktycznych.
W latach 1903–09 Henryk Arctowski był kierownikiem stacji meteorologicznej w Belgijskim Królewskim Obserwatorium w Uccle. W 1910 uczestniczył we francuskiej wyprawie na Spitsbergen i Lofoty. W okresie 1911–19 i 1939–50 pracował w Stanach Zjednoczonych, najpierw jako organizator i kierownik działu przyrodniczego w New York State Public Library, następnie w Smithsonian Institution. Po zakończeniu I wojny światowej opracował dla amerykańskiej komisji do spraw Polski, wchodzącej w skład amerykańskiej delegacji na paryską konferencję pokojową 1919, obszerny Raport o Polsce. W okresie miedzywojennym pracował w Instytucie Geofizyki i Meteorologii Uniwersytetu Lwowskiego. Na szeroką skalę rozpoczął badania zmian klimatycznych, które ujmował globalnie.
Wszystkie swoje oszczędności postanowił przekazać do Polski na Fundusz Obrony Narodowej.
Polski lekarz, bakteriolog i immunolog, twórca polskiej szkoły immunologicznej oraz nowej dziedziny nauki – seroantropologii.
Od 1924 był profesorem Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1926 habilitował się po raz drugi na Uniwersytecie Warszawskim jako bakteriolog i immunolog. Od 1930 członek czynny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1931 roku został profesorem. W latach 1931–1935 oraz 1947–1952 był prezesem Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów i Epidemiologów. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 zorganizował w mieście ośrodek przetaczania krwi. Został zmuszony do zamieszkania w getcie warszawskim. Prowadził tam wykłady, pracował naukowo, a także – dzięki szczepionce przekazanej przez prof. Rudolfa Weigla ze Lwowa, nielegalnie przemyconej do getta – leczył chorych na tyfus plamisty.
W 1952 został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i wszedł w skład jej prezydium.
Do jego najważniejszych osiągnięć naukowych należy praca nad grupami krwi. Prowadził ją w latach 1907–1911 wraz z Emilem von Dungernem w Zurychu. Odkrył wówczas prawa dziedziczenia grupy krwi (które zastosował do celów dochodzenia ojcostwa) i wprowadził oznaczenie grup krwi jako 0, A, B i AB, przyjęte na całym świecie w 1928. Oznaczył również czynnik Rh i odkrył przyczynę konfliktu serologicznego, co uratowało życie wielu noworodkom.
Polski chemik, metaloznawca, wynalazca powszechnie stosowanej do dzisiaj metody otrzymywania monokryształów krzemu, nazwanej później metodą Czochralskiego, podstawy procesu produkcji układów scalonych. Najczęściej cytowany polski uczony, radca Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie w 1935 roku.
Swoją pierwszą pracę naukową, poświęconą krystalografii metali, a dokładniej podwalinom późniejszej teorii dyslokacji, opublikował w roku 1913. Największy rozgłos Janowi Czochralskiemu przyniosła, choć dopiero po śmierci, opracowana w 1916 r. metoda pomiaru szybkości krystalizacji metali, nazwana później Jego imieniem. Jej zastosowanie do otrzymywania na skalę przemysłową kryształów germanu i krzemu umożliwiło burzliwy rozwój elektroniki i fizyki ciała stałego. Do dziś żadna z innych, nowszych metod hodowli kryształów nie może konkurować wielością zastosowań i modyfikacji z metodą Czochralskiego.
W 1917 r. Jan Czochralski przeniósł się do Frankfurtu nad Menem i zorganizował, według własnego projektu, laboratorium metaloznawcze firmy Metallbank und Metallurgische Gesellschaft A.G., łączące badania naukowe z próbami warsztatowymi. Tu powstało wiele Jego cennych prac naukowych (m.in. pionierskie badania anizotropii twardości monokryształów) i patentów (w tym najsłynniejszy – na bezcynowy stop łożyskowy dla kolejnictwa, zwany metalem B, opatentowany w 1924 r.).
Jan Czochralski powrócił do Polski na zaproszenie Prezydenta RP i w 1929 r. objął posadę profesora na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej. Przywieziony majątek zainwestował w polski przemysł i przeznaczył na cele społeczne (m.in. mecenat sztuki). Po raz kolejny budował swój warsztat pracy – Zakład Metalurgii i Metaloznawstwa na Politechnice i Instytut Metalurgii i Metaloznawstwa, wyposażając obie placówki naukowe w najnowocześniejszą aparaturę. Czochralski zajmował się m.in.: pomiarami szybkości krystalizacji metali, własnościami elastycznymi, korozją metali i stopów w różnych atmosferach gazowych.
Lista publikacji prof. Jana Czochralskiego obejmuje blisko sto pozycji, choć część Jego dorobku pozostaje nieznana (prace objęte tajemnicą wojskową – polską i niemiecką).
Polski matematyk, jeden z przedstawicieli lwowskiej szkoły matematycznej.
Był autorem ponad 60 prac naukowych i twórcą wielu twierdzeń o fundamentalnym znaczeniu dla wielu działów matematyki. Styl pracy Banacha, jego niezwykła intuicja naukowa, bezpośredniość i otwartość pozwoliły mu (wraz ze Steinhausem) na stworzenie Lwowskiej Szkoły Matematycznej. W 1924 został członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, od 1931 członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członkiem przybranym (1923) i członkiem czynnym (1927) Towarzystwa Naukowego we Lwowie, członkiem założycielem (1919) Polskiego Towarzystwa Matematycznego i jego wiceprezesem (1932–1936) oraz prezesem (1939–1945). W 1930 otrzymał nagrodę naukową miasta Lwowa. W latach 1936–1939 był wiceprzewodniczącym Komitetu Matematycznego Rady Nauk Ścisłych i Stosowanych. W 1939 PAU przyznała mu wielką nagrodę.
Pierwsze jego prace dotyczyły szeregów Fouriera (w pierwszej opublikowanej wspólnie ze Steinhausem pracy rozstrzygnął negatywnie problem zbieżności średniej sum częściowych szeregu Fouriera), funkcji i szeregów ortogonalnych, równań Maxwella, funkcji pochodnych, funkcji mierzalnych, teorii miary. Ugruntował ostatecznie podstawy niesłychanie ważnej w nowoczesnych zastosowaniach matematyki analizy funkcjonalnej. Podał jej fundamentalne twierdzenia, wprowadził jej terminologię, którą zaakceptowali matematycy na całym świecie.
Polskie Towarzystwo Matematyczne ufundowało nagrodę naukową im. Banacha, w stulecie urodzin – ustanowiono Medal im. Stefana Banacha za wybitne zasługi w dziedzinie nauk matematycznych. Od 2009 roku przyznawana jest także Międzynarodowa Nagroda im. Stefana Banacha. Od 2001 planetoida o numerze 16856 oznaczona symbolem 1997YE8 nosi imię Stefana Banacha.
"Miniatury historyczne" to cykl edukacyjny prowadzony w Internecie - portalu PAI oraz profilach społecznościowych PAI.
Mają na celu przybliżenie polskiej kultury w formie krótkich informacji - prezentacji tematycznych, nawiązujących najczęściej do wydarzeń rocznicowych związanych z postaciami polskich twórców.
W lapidarnej formie prezentowane są ich dzieła, dorobek, kontekst kulturowy. Cykle miniatur mają swoje oparcie w opracowaniach prezentowanych w dziale kulturalnym lub historycznym w portalu PAI i mogą być wykorzystywane jako materiał edukacyjny lub inspiracja do działań np. środowisk polonijnych.
19 lutego w Polsce obchodzimy Dzień Nauki Polskiej. Sejm ustanowił ten dzień w celu uznania dokonań polskich naukowców, ich dążenia do poznania prawdy i przekazywania wiedzy kolejnym pokoleniom oraz dostrzegając fundamentalną rolę nauki w tworzeniu cywilizacji. Data 19 lutego została wybrana ze względu na przypadające tego dnia urodziny Mikołaja Kopernika, w uznaniu jego wybitnych osiągnięć dla ludzkości.
POMYSŁ, PROJEKTY GRAFICZNE, REALIZACJA - © POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
PROJEKTY - WYDARZENIA - KAMPANIE - WYSTAWY
POLONIJNEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ
zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony
i pełny adres internetowy artykułu wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem.
2018-2024 Programming & Design: © Polonijna Agencja Informacyjna
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i nieautoryzowane użycie treści i kodu źródłowego oprogramowania - zabronione.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów