Umiejętność porządkowania pojęć i troska o jasność wykładu sprawiły, że Władysław Tatarkiewicz uważany jest za najwybitniejszego polskiego historyka filozofii.
- Żyłem jakby w dwóch epokach. Urodziłem się w ciężkich warunkach niewoli, gdy uczniów karano za rozmowy w języku polskim. Potem nieoczekiwanie się to zmieniło – mówił w archiwalnym nagraniu Polskiego Radia prof. Władysław Tatarkiewicz. – Morał z tego taki, że nie należy rozpaczać zbyt wcześnie. Mądry Seneka mówił, że za dużo martwi się ten, który martwi się za wcześnie.
Zainteresowania naukowca obejmowały zarówno historię starożytną, średniowieczną i nowożytną filozofię i estetykę, a także historię sztuki, zwłaszcza klasycystycznej. Nie tylko znakomita umiejętność porządkowania zjawisk kulturowych, ale także łatwy do zrozumienia język sprawiły, że Tatarkiewicz stał się najwybitniejszym polskim historykiem filozofii. Chociaż „Historia filozofii” jest najbardziej znanym dziełem Tatarkiewicza, to najwięcej badacz zrobił dla historii estetyki, jako działu filozofii.
- Nie znoszę organicznie rzeczy niejasnych i mętnych. "Historia filozofii" jest ujęciem dawnych filozofów z mojego punktu widzenia. Wybrałem to, co zdawało mi się najjaśniejsze, najprostsze i najbardziej przemawiające do zdrowego rozsądku – wspominał profesor prace nad książką.
Tatarkiewicz badał m.in. historię pojęć ważnych dla naszej kultury, takich jak dobro, szczęście, piękno czy przeżycie estetyczne. Interesowała go ewolucja tych pojęć, ich zróżnicowanie i zmiana ich znaczenia w ciągu wieków. Historia pojęć, idei filozoficznych, estetycznych, etycznych – to była domena, której poświęcił życie naukowe.
Jako biograficzną ciekawostkę można dodać, że praca "O szczęściu" ciesząca się wielką popularnością nie tylko w kręgu filozofów, paradoksalnie była pisana w latach hitlerowskiej okupacji w Warszawie. To świadczy o badawczym dystansie wielkiego naukowca i erudyty potrafiącego przełożyć na język współczesny teksty filozoficzne z bardzo odległych epok, które z trudnością się takiemu zabiegowi poddają.
W niej znawcy tematu dopatrują się emanacji poglądów, kkoncepcji filozoficznej Tatarkiewicza, która miała być w swym założeniu twórczą (lecz nie eklektyczną) syntezą dotychczasowych ujęć.
Tatarkiewicz wyróżnił 4 rodzaje rozumienia pojęcia „szczęście”. Po pierwsze szczęście to pomyślność lub powodzenie, czyli dodatnie wydarzenia, dodatni układ warunków życia. Po drugie szczęście to intensywne dodatnie przeżycie — radość, błogość. Po trzecie szczęście to „eudajmonia”, czyli posiadanie najcenniejszych dóbr. Po czwarte szczęście to zadowolenie z życia jako całości.
Ujęcia pierwsze i trzecie mają charakter przedmiotowy (obiektywistyczny), drugie i czwarte zaś — podmiotowy (subiektywistyczny). Za najbardziej adekwatne Tatarkiewicz uznał rozumienie czwarte, nie negując jednak pozostałych ujęć (np. ujęcie trzecie zabezpiecza przed skrajnym subiektywizmem; dlatego też np. euforia narkomana nie może być traktowana jako sz., gdyż nie wywołały jej realne, obiektywne dobra). Zadowolenie z życia jako całości wiąże się bowiem ściśle zarówno z pomyślnością, jak i przeżywaniem radości oraz posiadaniem cennych dóbr. Szczęście rozumiane jako zadowolenie z życia jako całości sprowadza się nie tylko do emocji i i uczuć, lecz również zawiera składnik intelektualny — racjonalną, dodatnią ocenę całości wydarzeń, w jakich dana osoba uczestniczyła lub które przeżywała. Szczęście jako zadowolenie z życia jako całości powinno mieć charakter trwały i uzasadniony. Trwałość owa polega nie tyle na nieprzerwanym strumieniu pozytywnych emocji, ile na skłonności do pozytywnego oceniania własnego życia.
Władysław Tatarkiewicz urodził się 3 kwietnia 1886 r. w Warszawie. Kształcił się na tajnych kompletach Uniwersytetu Latającego w Warszawie, a także w Zurychu, Berlinie, Marburgu, Paryżu i Lwowie. Już wtedy ujawnił się szeroki wachlarz jego zainteresowań (studiował prawo, psychologię, filozofię, antropologię, zoologię oraz historię sztuki).
W okresie I wojny światowej przebywał w Częstochowie, gdzie nauczał w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Opieki Szkolnej. Karierę naukową rozpoczynał w 1915 r. jako wykładowca filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Następnie pracował na uniwersytetach w Wilnie (1919 – 1921) i Poznaniu (1921 – 1923), gdzie wykładał filozofię, estetykę oraz historię sztuki współczesnej. Od 1924 był redaktorem naczelnym „Przeglądu Filozoficznego”.
W 1931 r. we Lwowie opublikował pierwsze dwa tomy monumentalnej Historii filozofii. Rękopis trzeciego tomu spłonął podczas Powstania Warszawskiego. Ostatecznie tom trzeci został przez autora odtworzony po wojnie i wydany w 1950 r. Zaraz po ukazaniu się książki komuniści wprowadzili zakaz jej sprzedaży, który obowiązywał do 1957 r
W latach 50 – tych, po odebraniu profesorowi wykładów ze studentami, powstało kolejne wielkie dzieło, uważane za ukoronowanie dorobku naukowego Władysława Tatarkiewicza. Mowa tu o trzytomowej Historii estetyki, po raz pierwszy wydanej w latach 1960 – 1967. Wśród innych prac profesora szczególne miejsce zajmują napisana podczas okupacji Rozprawa o szczęściu oraz Dzieje sześciu pojęć.
Władysław Tatarkiewicz był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (w latach 1930 – 1951) oraz Polskiej Akademii Nauk (od 1956 r.). Za wybitne osiągnięcia w badaniach na dziejami filozofii oraz estetyką w 1966 r. otrzymał nagrodę państwową I stopnia, a w 1979 r. specjalną nagrodę państwową.
Zmarł 4 kwietnia 1980 r. w Warszawie.
"My wszyscy w szeregach katolickich: biskupi, kapłani, alumni seminariów duchownych uważamy się za uczniów zasłużonego Profesora" - pisał po jego śmierci kard. Stefan Wyszyński, Prymas Polski.
Historia filozofii (3 t.), O szczęściu, Zarys dziejów filozofii w Polsce, Historia estetyki (3 t.), Droga do filozofii i inne rozprawy, Droga przez estetykę, Dzieje sześciu pojęć, O doskonałości, Parerga, Wspomnienia, O filozofii i sztuce; wiele z nich zostało przetłumaczonych na języki obce.
Zdjęcie: Encyklopedia Internautica
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
